Uitgave 2024 : simplebooklet.com

VOORWOORDREDACTIE Bob Duynstee (hoofdredacteur), Olga van Ditzhuijzen, Jacqueline Hoefnagels (eindredacteur), Daan Meijer, Natasja van Wijk ART DIRECTION & VORMGEVINGAlexandra de Vries – Balthazar Studio AAN DIT BLAD WERKTEN VERDER MEEBinnert de Beaufort, Riëtte Duynstee, Delilah van Eyck, Joost Hölscher, Philip Huff, Haro Kraak, Cees van Lotringen, Barbara van der Veen, Joan Veldkamp, Viveka van de Vliet, Paula Zimmerman MET DANK AAN Renet Ponsen WEBSITE www.reunistenasc-avsv.nlWilt u adverteren in het blad? Wilt u bijdragen aan het blad of heeft u een idee voor publicatie? U kunt ons bereiken via redactiereunistenblad@gmail.com.ISBN/EAN: 978-90-823849-9-4Dit magazine is een uitgave van de Vereniging van Reünisten (VvR) van het ASC/AVSV, die de verbinding vormt tussen de oud-leden en de actieve leden, disputen, subverenigingen en gezelschappen. Oplage: 18.000.© Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of verspreid zonder schriftelijke toestemming van de Vereniging van Reünisten.COLOFONDe zwatelaarEr wordt wat omgezwaaid in dit nummer. De zwaaier weet wat hij wil. Of in elk geval wat hij niet meer wil. Het is een positieve keuze van binnenuit. Zou het een negatieve keuze zijn die je noodgedwongen maakt omdat je verkruimelt onder de druk van buitenaf, dan word je gezien als een zwichter. Ondertussen gaan de mooiste verhalen over zwichters die zwaaiers worden. De zwalker bezwijkt niet. Hij weet niet wat hij wil, maar ook niet wat hij niet wil. Dat laatste onderscheidt de zwalker van de zwaaier die genoeg heeft gezien en het resoluut over een andere boeg gooit. Helemaal klaar mee! De klassieke plotwending. Waar de zwalker, verscheurd door innerlijke strijd, zichzelf in de literatuur op een subliem niveau kan manifesteren, kan de zwaaier in een vlaag van ver -standverbijstering een afslag nemen die achteraf toch niet helemaal blijkt te zijn wat ervan werd verwacht. Daarom doet de zwaaier er verstandig aan eerst een zwalker te zijn. Bij de zwaaier gaat het om karakter -ontwikkeling, bij de zwenker om de actie. Anders dan de zwaaier die een andere weg is ingeslagen, wil de zwenker juist wél zijn weg vervolgen. Daarvoor moet hij alleen de con -frontatie aangaan of de wet over -treden. Niet als schurk, maar als revolverheld in een actiefilm. De zwaaier wil de wereld niet per se verbeteren, maar volgt vooral zijn hart. Het karakter van de zwieper is, net als bij de zwenker, een gegeven. Anders dan de zwalker problematiseert de zwieper zijn bestaan ook niet. Met zijn grillige, impulsieve stemmingswisse-lingen kan zijn omgeving hem maar moeilijk lezen. Juist die wispelturigheid maakt de zwieper tot tegenpool van de zwaaier, die weloverwogen en standvastig een andere weg inslaat. Bob DuynsteeWaarde reünist,In oktober 2006 zei mijn vrouw (Anouk ter Laak, Pinot 85) ‘ja’ tegen haar werkgever op de vraag of ze ‘België wilde leiden’ en daar met haar gezin naartoe wilde verhuizen. Het was haar al eens eerder gevraagd en toen had ze nog resoluut ‘nee’ geantwoord. Verhuizen naar België? Dag zeggen tegen familie, vrienden, school, hockey en afscheid nemen van Amsterdam? Nee joh! Maar nadat de druk vanuit Douwe Egberts wat werd opgevoerd, gingen we toch eens met een makelaar naar huizen kijken. We kenden er niemand, wisten niet waar we moesten gaan wonen, waar de kinderen naar school zouden moeten. We hadden Antwerpen in de vijftien jaar daarvoor één weekendje bezocht. Op 1 januari 2007 verhuisden we. Onze kinderen waren toen 4, 6 en 8. Anouk als expat naar België, wij in haar kielzog mee. Geen verhuizing naar Oeganda zoals Inez van Oord dat verderop in dit magazine toelicht. Toch is de Vlaamse inborst serieus andere koek dan de onze, ook al spreken we dezelfde taal. Douwe Egberts verzorgde niet voor niets een externe ‘Belgitude training’.De geplande drie jaar als expat werden er bijna dertien. Een verblijf dat ons leven een prachtige invulling zou geven en ons nieuwe ervaringen op zou leveren. Met een Vlaamse hockeyclub als middelpunt van ons leven voor alle gezinsleden, een broed plaats voor nieuwe vrienden. Waar Amsterdamse jaargenoten jaarlijks meespeelden op het Snerttoernooi. We dachten in 2007 even hockeyles te komen geven aan de zuiderburen, maar ja, zonder enige inbreng van ons werden de Belgische mannen wereldkampioen en Olympisch kampioen. We werden wat voorzichtiger, wat beleefder. Zoals de Vlaming van nature is ten opzichte van de Hollander. We pasten ons aan onze omgeving aan. Een beetje zoals de leden van het ASC/AVSV zich proberen en ook moeten aanpassen aan een veranderende tijdgeest. Wij zijn er gelouterd uitgekomen. Een herijking en nieuwe start is lang zo gek nog niet.Arthur Knipping, voorzitter Vereniging van Reünisten ASC/AVSVNOS IUNGIT A MICITIA |3REDACTIONEELASC24 Voorwoord 08.indd 3ASC24 Voorwoord 08.indd 3 24-04-2024 09:4724-04-2024 09:47

Page 4

Page 5

Page 6

Page 7

Page 8

Page 9

Page 10

Sinds de groentijdsexcessen in de zomer van 2021 aan het licht kwamen, is het ASC/AVSV volop bezig met een cultuurverandering. Centraal daarin staat de groentijd, tegenwoordig ‘dispuutskennismakingstijd’ (DKMT) geheten. Daarnaast gaat de aandacht uit naar de verenigingbrede cultuur, bijvoorbeeld waar het gaat om seksisme. De DKMT is sinds 2022 serieus gereguleerd en gecontroleerd en dat blijft voorlopig zo. Volgens rector Bibi Loeven wordt de nieuwe manier van ontgroenen steeds normaler gevonden door zowel disputen als aspirant-leden. HeksenkringHet beleid is erop gericht dat het jaar 21 het laatste jaar is dat groentijdsexcessen heeft meegemaakt. Met het uitfaseren is ASC/AVSV nu halverwege. Loeven: ‘We laten maatregelen pas op los vanaf het moment dat je een hele generatie van leden hebt die volgens het nieuwe format de DKMT zijn doorgekomen.’ Daarmee doorbreekt het beleid de heksenkring: een belangrijke oorzaak van gewelddadig gedrag in de groentijd zit in het mechanisme dat leden hun eigen negatieve ervaringen projecteren op aspirant-leden. Loeven: ‘Het mooie van de vereniging is dat je als ouderejaars veel Een cultuurverandering is taaier dan de taaiste taaitaai. Helemaal op een vereniging waar elk jaar een nieuw bestuur aantreedt. Daarom heeft het ASC/AVSV er verstandig aan gedaan om een beleid in gang te zetten waar opvolgende senaten zich aan committeren.Cultuurverandering op het ASC/AVSVinvloed hebt op een jongerejaars en als je die het goede voorbeeld geeft, dan heeft dat grote impact, ook zonder dat zo’n jongerejaars snapt dat er een heel proces achter zit. Je kunt best veel betekenen in het leven van een ander.’ ‘We laten maatregelen pas los als een hele generatie leden de DKMT in het nieuwe format heeft meegemaakt’PijlersIn een overleg met de raad van advies, de senaat en de commissie is er meteen na de excessen een meerjarenvisie geformuleerd: waar willen we heen als vereniging? Daarin zijn een aantal ‘pijlers’ benoemd zoals veiligheid, identiteit, continuïteit en saamhorigheid. Elke nieuwe senaat schrijft het eigen beleid aan de hand van deze pijlers. Loeven: ‘Voor elke pijler komen wij met een aantal ideeën die wij in ons jaar in werking willen zetten. Voor de pijler ‘veiligheid’ bijvoorbeeld het idee om de vertrouwenspersonen actief te promoten en de besturen te verplichten ten minste twee vertrouwenspersonen binnen het dispuut aan te stellen, en voor ‘identiteit’ het idee om alle disputen te verplichten minstens één dag vrijwilligerswerk te doen. Op die manier koppel je heel nadrukkelijk de cultuurverandering aan je beleid. Je ontkomt er niet aan en het is de basis van het werk dat je doet.’ Excessief middelengebruikOm het gesprek over de cultuurverande - ring vorm te geven, startte de vereniging in de zomer van 2021 ook de dialoogsessies die tot op de dag van vandaag worden gecontinueerd. Dat zijn sessies met gemiddeld vier leden van zo’n vijf disputen in de bistro of de bibliotheek, eerst plenair, 10 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Cultuurverandering 05.indd 10ASC24 Cultuurverandering 05.indd 10 24-04-2024 09:3024-04-2024 09:30dan in kleinere groepjes en uiteindelijk weer plenair.’ Die sessies gingen de eerste twee jaar over de cultuurverandering in het algemeen. Loeven: ‘We hebben er dit jaar voor gekozen om elke sessie te besteden aan één bepaald thema. Op die manier weten we zeker dat we alle thema’s raken.’ Thema’s zijn bijvoorbeeld seksueel grens -overschrijdend gedrag, excessief middelen -gebruik, sociale hiërarchie, sociale veiligheid en mentale gezondheid. ActieplanBovendien heeft deze senaat de begeleiding van de dialoogsessies in handen gelegd van leden zelf en niet meer van senatoren. Leden die zich voor het faciliteren van sessies hadden aangemeld, kregen een training van een professioneel bureau. Loeven: ‘Dan gaat het om aspecten als het op gang brengen en sturen van ‘kwetsbare groepsgesprekken’, afkappen wanneer dat nodig is, zorgen dat iedereen de ruimte krijgt om te spreken.’ Dat heeft volgens haar goed uitgepakt. Aan het eind van elke sessie wordt er een actieplan gemaakt met stappen op dat specifieke thema. GoodiebagsRegulering van de DKMT en dialoogsessies zijn echter, weet de senaat, niet genoeg om gedrag op de vereniging te sturen. Daarom is er inmiddels ook een campagne gestart onder de noemer ‘Normen her -vormen’. Doel is dat leden onderling op een laagdrempelige manier met elkaar het gesprek aangaan over de huidige normen rondom intimiteit. Door verschil-lende campagnemiddelen in te zetten, wordt de boodschap kracht bijgezet en worden leden aangemoedigd om deze normen eens onder de loep te nemen. Dan gaat het om posters, video’s of goodie -bags voor op huizen, sociale-mediaposts en bestickerde plastic glazen waar tijdens de borrel uit wordt gedronken. Rector Loeven: ‘Bijvoorbeeld: Is het eigenlijk wel normaal om je jaargenoot te pushen om iemand te ‘regelen’? En hoe denk jij over het inschatten van andermans grenzen als je dronken bent?’BereikHet blijft een grootschalig proces, waarin de senaat veel gesprekken voert, sancties uitdeelt, meldingen maakt bij het College van Aanklacht en aandacht vraagt voor thematiek op alv’s. Hoever reikt eigenlijk de verantwoordelijkheid van de vereniging? Loeven: ‘Wij zijn verantwoordelijk voor mensen als ze op de vereniging aanwezig zijn of meedoen met een activiteit die door de vereniging wordt georganiseerd. Maar veel vindt plaats op dispuutshuizen of in dispuutsverband of als disputen iets met elkaar organiseren.’ Is de vereniging dan nog verantwoordelijk? ‘We zijn bereid om heel ver te gaan om uit te dragen waar we voor staan en om duidelijk te maken wat hier de regels zijn, maar bij sommige mensen moet je ook denken: dit is iemand die ik niet kan bereiken, en zolang-ie zich niet misdraagt, moet ik het dan maar laten.’•Aantal incidentenDe relatie van het ASC/AVSV met gemeente en onderwijs-instellingen is sinds 2022 sterk verbeterd. In het aantal incidenten en meldingen van grensoverschrijdend gedrag ziet de senaat nog geen duidelijke trendbreuk, maar het aantal meldingen zegt niet altijd iets negatiefs over de cultuur, want dat kan juist betekenen dat leden bereid zijn om erover te praten. Loeven: ‘Het blijft een gevoelskwestie of we de goeie kant op gaan. Maar als ik hier rondloop en ik luister naar gesprekken die mensen voeren, dan krijg ik een goed gevoel.’ WAT DOE JIJ:JAARGENOTEN DIE SEKSISTISCHEOPMERKINGEN MAKEN?WAT DOE JIJ:JAARGENOTEN DIE SEKSISTISCHEOPMERKINGEN MAKEN?WAT VIND JIJ:GRENZEN INSCHATTEN ALS JE DRONKEN BENT, KAN DAT?Stickerteksten op de plastic glazen op de toko. Links: rector Bibi LoevenNOS IUNGIT A MICITIA |11TEKST Bob Duynstee (Hera 81)ASC24 Cultuurverandering 05.indd 11ASC24 Cultuurverandering 05.indd 11 24-04-2024 09:3024-04-2024 09:30

Page 11

Page 12

De ASC/AVSV-stichting M.O.E.T. – Met Onderwijs Een Toekomst – heeft zich sinds de oprichting in 2006 beziggehouden met onderwijs bieden aan kansarme jongeren in ontwikkelings-landen. Inmiddels heeft de stichting een landbouw- en een ambachtsschool opgebouwd in Burkina Faso. Dankzij de inzet van donateurs zijn wij in staat onze stichting uit te breiden om een zo groot mogelijke impact te maken in Burkina Faso. De marathon van het afgelopen jaar leverde zelfs een recordbedrag op, wat met behulp van andere donaties tot een uitbreiding van het aantal meisjes op de ambachtsschool heeft geleid. Daarnaast wil stichting M.O.E.T. een nieuwe weg inslaan, waarbij de donaties zo efficiënt mogelijk geïn -vesteerd worden door samen te werken met bestaande ngo’s met hetzelfde doel: onderwijs voor kansarme jongeren. Hierbij kunnen we uw hulp goed gebruiken. Tot slot zouden we u graag terugzien op het Reünisten Golftoernooi op vrijdag 28 juni om kennis met elkaar te maken. Afgenomen veiligheidBurkina Faso is een van de armste landen ter wereld, waarin de veiligheid de laatste jaren onder grote druk staat. Jihadistische terreurbewegingen, die worden gelinkt aan onder meer IS en Al Qaida, zijn sinds 2018 Burkina Faso binnengetrokken vanuit Mali. Deze jihadistische groepen bevinden zich vooral in het noorden van het land, waar ze gebieden bezet houden. Door de aanslagen en het geweld zijn nu al meer dan 6300 scholen gesloten en zijn twee miljoen mensen ontheemd geraakt. Het jihadistische geweld heeft ertoe geleid dat in de afgelopen drie jaar in Centraal- en West-Afrika al acht ver -schillende staatsgrepen zijn geweest. Ook in Burkina Faso is er sinds september een nieuw militair regime aan de macht, dat zich afzet tegen de invloed die ex-kolonisator Frankrijk al jaren uitoefent in de regio. Ook etnische spanningen dragen bij aan de verslechterde veiligheid in Burkina Faso, omdat het land maar liefst 52 verschillende etniciteiten met een eigen cultuur, taal en geschiedenis kent. Wegens de veiligheids-situatie, waarbij het antiwesterse sentiment een grote rol speelt, lopen westerlingen meer risico op ontvoering of afpersing. Hierdoor heeft het M.O.E.T.-bestuur het afgelopen jaar geen reis naar Burkina Faso kunnen maken. Wel hebben we wekelijks contact met de directeuren van de ambachtsschool. Voor de leerlingen was het niet meer veilig om naar de (wat meer afgelegen) landbouw -school te gaan, en die was helaas een lange tijd gesloten. Omdat de interesse in de landbouwschool sowieso is afgenomen, zijn wij op zoek naar een nieuwe toekomst voor deze school. Hierover volgt hopelijk snel meer.Uitbreiding ambachtsschoolDe ambachtsschool ligt in de stad Bobo-Dioulasso, qua locatie iets veiliger dan de plek van de landbouwschool. Het aantal leerlingen van de ambachtsschool is het afgelopen jaar flink gestegen en de school telt nu zo’n 165 leerlingen, goed nieuws! De leerlingen kunnen op de school kiezen tussen vier verschillende specialisatie-richtingen: algemene mechanica, auto -mechanica, metaalbewerking en elektro -techniek. Elektrotechniek is een aantal jaren geleden toegevoegd om meer meisjes aan te trekken, en met succes. Dankzij de opbrengsten van de marathon en gulle donateurs, in combinatie met een samen -Stichting M.O.E.T. breidt ambachtsschool uit en slaat nieuwe weg in12|NOS IUNGIT A MICITIAASC24 MOET 03.indd 12ASC24 MOET 03.indd 12 25-04-2024 15:5325-04-2024 15:53werking met stichting VIVE (stichtingvive.com) zijn er dit jaar vijftien meisjes extra in staat om een opleiding te volgen aan de ambachtsschool. Onderwijs aan meisjes in Burkina Faso is belangrijk, omdat vrouwen meestal de economische verantwoordelijk-heid dragen voor het gezin. Omdat de maximumcapaciteit van de school tweehonderd leerlingen is, worden er momenteel twee lokalen bijgebouwd om zo nog meer leerlingen onderwijs te kunnen verschaffen. In beide lokalen kunnen dertig tot vijftig leerlingen lessen volgen. De school heeft al vele levens van leerlingen veranderd en hun toekomst kansrijker gemaakt. Door het kiezen van een specialisatierichting zullen leerlingen sneller aan een baan komen in deze vakgebieden dan sommige van hun leeftijdsgenoten.Dit jaar willen wij de ambachtsschool zelf -standiger maken door inkomsten te genereren op de ambachtsschool via het verkopen van producten en diensten. Hierdoor zal de school minder afhankelijk worden van stichting M.O.E.T., kunnen de leerlingen ervaringen opdoen in de praktijk en is er meer geld over voor nieuwe projecten. Efficiënter investerenWe willen ook een nieuwe richting inslaan met stichting M.O.E.T. en de donaties die we binnenkrijgen zo efficiënt mogelijk investeren. Besloten is dat het financieren van andere bestaande stichtingen beter is dan zelfstandig een nieuwe school te bouwen: het huidige succes van de ambachtsschool is niet gegarandeerd als er een nieuw project bij komt. Daarom gaan we ons aankomend jaar focussen op samenwerkingen met ngo’s en andere stichtingen die hetzelfde doel hebben als onze stichting: Met Onderwijs Een Toe -komst. Wij roepen graag reünisten op om ons daarmee te helpen, bijvoorbeeld door ons in contact te brengen met zulke organisaties of andere ideeën te opperen. Schroom niet om contact met ons op te nemen! Kom golfen, volg ons!Verder willen we reünisten graag ook op informele wijze betrekken bij onze stichting en daarom hebben we een Reünisten Golftoernooi georganiseerd op vrijdag 28 juni. Als dit u leuk lijkt, kunt u zich aanmelden via stichtingmoet.nl, onder ‘evenementen’. We zouden het geweldig vinden om kennis met u te maken! Om op de hoogte te blijven van ontwik-kelingen binnen de stichting, kunt u ons volgen op de sociale media. •Website: stichtingmoet.nl Mail: secretaris@stichtingmoet.nl Instagram: stichtingmoet LinkedIn: Stichting M.O.E.T.De AmbachtsschoolNOS IUNGIT A MICITIA |13TEKST Isabella Smeets (Karaat 21), ab-actis ASC24 MOET 03.indd 13ASC24 MOET 03.indd 13 25-04-2024 15:5325-04-2024 15:53

Page 13

De ASC/AVSV-stichtingM.O.E.T. – Met OnderwijsEen Toekomst – heeftzich sinds de oprichtingin 2006 beziggehoudenmet onderwijs biedenaan kansarme jongeren in ontwikkelings-landen. Inmiddels heeft de stichting eenlandbouw- en een ambachtsschoolopgebouwd in Burkina Faso. Dankzij deinzet van donateurs zijn wij in staat onzestichting uit te breiden om een zo grootmogelijke impact te maken in Burkina Faso.De marathon van het afgelopen jaar leverdezelfs een recordbedrag op, wat met behulpvan andere donaties tot een uitbreiding vanhet aantal meisjes op de ambachtsschoolheeft geleid. Daarnaast wil stichtingM.O.E.T. een nieuwe weg inslaan, waarbijde donaties zo efficiënt mogelijk geïn -vesteerd worden door samen te werkenmet bestaande ngo’s met hetzelfde doel:onderwijs voor kansarme jongeren. Hierbijkunnen we uw hulp goed gebruiken. Totslot zouden we u graag terugzien op hetReünisten Golftoernooi op vrijdag28 juni om kennis met elkaar te maken.Afgenomen veiligheidBurkina Faso is een van de armste landenter wereld, waarin de veiligheid de laatstejaren onder grote druk staat. Jihadistischeterreurbewegingen, die worden gelinkt aanonder meer IS en Al Qaida, zijn sinds 2018Burkina Faso binnengetrokken vanuit Mali.Deze jihadistische groepen bevinden zichvooral in het noorden van het land, waar zegebieden bezet houden. Door de aanslagenen het geweld zijn nu al meer dan 6300scholen gesloten en zijn twee miljoen mensenontheemd geraakt. Het jihadistische geweldheeft ertoe geleid dat in de afgelopen driejaar in Centraal- en West-Afrika al acht ver -schillende staatsgrepen zijn geweest. Ookin Burkina Faso is er sinds september eennieuw militair regime aan de macht, dat zichafzet tegen de invloed die ex-kolonisatorFrankrijk al jaren uitoefent in de regio. Ooketnische spanningen dragen bij aan deverslechterde veiligheid in Burkina Faso,omdat het land maar liefst 52 verschillendeetniciteiten met een eigen cultuur, taal engeschiedenis kent. Wegens de veiligheids-situatie, waarbij het antiwesterse sentimenteen grote rol speelt, lopen westerlingen meerrisico op ontvoering of afpersing. Hierdoorheeft het M.O.E.T.-bestuur het afgelopen jaargeen reis naar Burkina Faso kunnen maken.Wel hebben we wekelijks contact met dedirecteuren van de ambachtsschool.Voor de leerlingen was het niet meer veiligom naar de (wat meer afgelegen) landbouw -school te gaan, en die was helaas een langetijd gesloten. Omdat de interesse in delandbouwschool sowieso is afgenomen, zijnwij op zoek naar een nieuwe toekomst voordeze school. Hierover volgt hopelijk snel meer.Uitbreiding ambachtsschoolDe ambachtsschool ligt in de stad Bobo-Dioulasso, qua locatie iets veiliger dan deplek van de landbouwschool. Het aantalleerlingen van de ambachtsschool is hetafgelopen jaar flink gestegen en de schooltelt nu zo’n 165 leerlingen, goed nieuws!De leerlingen kunnen op de school kiezentussen vier verschillende specialisatie-richtingen: algemene mechanica, auto -mechanica, metaalbewerking en elektro -techniek. Elektrotechniek is een aantal jarengeleden toegevoegd om meer meisjesaan te trekken, en met succes. Dankzij deopbrengsten van de marathon en gulledonateurs, in combinatie met een samen -Stichting M.O.E.T. breidtambachtsschool uiten slaat nieuwe weg in12|NOS IUNGIT A MICITIAASC24 MOET 03.indd 12ASC24 MOET 03.indd 12 25-04-2024 15:5325-04-2024 15:53werking met stichting VIVE (stichtingvive.com) zijn er dit jaar vijftien meisjes extra instaat om een opleiding te volgen aan deambachtsschool. Onderwijs aan meisjes inBurkina Faso is belangrijk, omdat vrouwenmeestal de economische verantwoordelijk-heid dragen voor het gezin.Omdat de maximumcapaciteit van de schooltweehonderd leerlingen is, worden ermomenteel twee lokalen bijgebouwd omzo nog meer leerlingen onderwijs te kunnenverschaffen. In beide lokalen kunnen dertigtot vijftig leerlingen lessen volgen. De schoolheeft al vele levens van leerlingen veranderden hun toekomst kansrijker gemaakt. Door hetkiezen van een specialisatierichting zullenleerlingen sneller aan een baan komen indeze vakgebieden dan sommige van hunleeftijdsgenoten.Dit jaar willen wij de ambachtsschool zelf -standiger maken door inkomsten te genererenop de ambachtsschool via het verkopenvan producten en diensten. Hierdoor zal deschool minder afhankelijk worden vanstichting M.O.E.T., kunnen de leerlingenervaringen opdoen in de praktijk en is ermeer geld over voor nieuwe projecten.Efficiënter investerenWe willen ook een nieuwe richting inslaanmet stichting M.O.E.T. en de donaties die webinnenkrijgen zo efficiënt mogelijk investeren.Besloten is dat het financieren van anderebestaande stichtingen beter is dan zelfstandigeen nieuwe school te bouwen: het huidigesucces van de ambachtsschool is nietgegarandeerd als er een nieuw project bijkomt. Daarom gaan we ons aankomend jaarfocussen op samenwerkingen met ngo’s enandere stichtingen die hetzelfde doel hebbenals onze stichting: Met Onderwijs Een Toe -komst. Wij roepen graag reünisten op omons daarmee te helpen, bijvoorbeeld door onsin contact te brengen met zulke organisatiesof andere ideeën te opperen. Schroom nietom contact met ons op te nemen!Kom golfen, volg ons!Verder willen we reünisten graag ook opinformele wijze betrekken bij onze stichtingen daarom hebben we een ReünistenGolftoernooi georganiseerd op vrijdag28 juni. Als dit u leuk lijkt, kunt u zichaanmelden via stichtingmoet.nl, onder‘evenementen’. We zouden het geweldigvinden om kennis met u te maken!Om op de hoogte te blijven van ontwik-kelingen binnen de stichting, kunt u onsvolgen op de sociale media.•Website: stichtingmoet.nlMail: secretaris@stichtingmoet.nlInstagram: stichtingmoetLinkedIn: Stichting M.O.E.T.De AmbachtsschoolNOS IUNGIT A MICITIA |13TEKST Isabella Smeets (Karaat 21), ab-actis ASC24 MOET 03.indd 13ASC24 MOET 03.indd 13 25-04-2024 15:5325-04-2024 15:53

Page 14

In augustus 1990 kwam ik aan in Amsterdam. Ik had net een slopende vakantie achter de rug in het huisje van mijn grootmoeder aan de Italiaanse Bloemenrivièra. Twee weken had ik daar gezeten met vrienden en nog wat klaplopers en uitvreters van mijn middelbare school in Den Haag. En met mijn ex-vriendin, die heel tactisch twee dagen voor de diploma-uitreiking onze relatie had verbroken; ik was een emotioneel wrak. Het had alleen maar geregend in Italië. En er was veel wiet. In ruil voor gratis drank kon ik pianospelen in een club waar verder niemand kwam, behalve wat louche types in glimmende pakken en een vrouwelijke dj die rechtstreeks uit een van de bunga bunga-feestjes van Silvio Berlusconi leek te zijn gedanst. Straalbezopen strompelde ik elke avond weer terug omhoog over het geitenpad naar het huisje. Daar begon het blowen en speelden we urenlang het nummer Revolution 9 van The Beatles achterstevoren op een oude cassettere-corder. Wij meenden, met enige welwil-lendheid en met ruimte voor interpretatie, de tekst ‘turn me on dead man’ te horen in het lied, als bewijs dat ‘de echte’ Paul McCartney om het leven was gekomen bij een auto-ongeluk op de snelweg M1. Nee, echt gezellig werd het niet.Superhappy was ik dus niet toen ik mij in augustus inschreef voor het corps. Ik werd ingeloot, maar wilde eerst nog meedoen aan de intreeweek. Pas op 1 november kon ik mijn eerste woning in Amsterdam betrekken, een etage op de Eerste Hugo de Grootstraat die ik zou onderhuren van een vrouw die ik die zomer in de trein van Parijs naar Amsterdam had ontmoet. Zij zou een half jaar naar Indonesië gaan en zocht iemand om op haar twee poezen te passen. Ik was die iemand (toen ze terugkwam was er helaas nog maar één poes). Omdat ik geen zin had om tot die tijd elke avond weer terug naar Den Haag te moeten, zocht ik een logeeradres voor tijdens de intreeweek. De beste middel - bare-schoolvriend van mijn oudere broer was Hebeaan en woonde op het Hebe- huis aan de Nieuwe Herengracht. Daar kon ik wel een weekje slapen in de kamer van een huisgenoot die aan het reizen was.Extreem gore gezelligheidEn zo maakte ik op het Hebe-huis kennis met het Amsterdamse corporale leven. Ik had het er direct erg naar mijn zin toen ik er met een weekendtas met wat spullen aanmonsterde. Ik voelde me aanvankelijk wel een beetje geïntimideerd door de extreme goorheid van het huis, maar dat vond ik eigenlijk ook wel weer gezellig. Bovendien werd er veel geblowd op het Hebe-huis, dus dat voelde vertrouwd. Zo kreeg ik in de keuken joints aangereikt van Hebe-giganten als PJ van Slooten en de huidige ‘rijdende rechter’ en Fokke en Sukke-literator John Reid. En ik voerde lange gesprekken met een Hebeaan met tamelijk lang haar die heel wijsgerig overkwam, maar wiens naam ik ben vergeten. Ik had geen sleutel gekregen, en dat was tamelijk onhandig. Vooral toen ik een keer om halfzes ’s ochtends op de stoep stond en niemand de bel leek te horen. Weggedoken in mijn geliefde leren jas heb ik op de koude stoep tegen het bordes aan gelegen, wachtend tot de heren zouden ontwaken.Maar ik wist vrijwel zeker: ik zou naar Hebe gaan. De fleurronde was een warm bad, ik voelde me er welkom en thuis. Maar… tijdens de voorfleurrondes had ik Beets leren kennen. En ik had daar meerdere leuke gesprekken met lieden die wel een beetje op Hebeanen leken, maar toch anders waren. Ik kreeg een voorfleur van Beets, en liep een er mijns inziens prima fleurronde. Ik hoefde geen Twister te spelen, puffend en in onmogelijke houdingen gadegeslagen door drie Beetsianen die met een biertje in de hand tips gaven – een activiteit voor feuten die zeker niet in aanmerking kwamen voor een fleur. Dat was een goed teken. Maar ik kreeg geen fleur. Later kreeg ik te Ik was een draaifeutDaar stond ik, boven-aan de glijbaan in de mensa van het Gulden Huys. Wat te doen?14 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Column Draaifeut 04.indd 14ASC24 Column Draaifeut 04.indd 14 24-04-2024 09:2824-04-2024 09:28horen dat ik dat vooral te danken had aan één Beetsiaan die een vurig pleidooi had gehouden tegen mij. Ik zou een ‘schrikfeut’ zijn, die andere feuten met een Beetsfleur zou wegjagen. Het grote twijfelenBij de nakomrondes kreeg ik alsnog een fleur van Beets. En toen begon het grote twijfelen. Dat duurde tot aan het moment van de insmijt. Daar stond ik, bovenaan de glijbaan in de mensa van het Gulden Huys aan de Raamgracht. En nu moest ik de naam van het dispuut van mijn keuze brullen. Wat te doen?‘Beets!’ riep ik en ik gleed naar beneden, recht in de nu minder welkome armen van de Hebeanen die me zo braaf stonden op te wachten in de veronderstelling dat ik voor hen zou kiezen. Vanaf nu was ik een draaifeut. Al helemaal toen ik in die eerste week na de insmijt, toen de dispuutsontgroeningen al lang en breed waren begonnen, alsnog over - woog om over te stappen naar Hebe. Beets zette een soort coach-ouderejaars op me, die ernstig met me sprak over de zin van het leven omdat ze dachten dat ik dat prettig vond. Ik bleef bij Beets. Sommige Hebeanen konden dat moeilijk verkroppen. De nu eerbiedwaardige burgervader van Zandvoort met een, toen ietwat vlezige, kompaan lieten me dat een jaar lang wekelijks merken op de sociëteit. Kortgeleden was ik op de sociëteit aan de Warmoesstraat. Ik vertelde de leden die ik daar sprak op de commissie-kamer over mijn draaifeuterij. Een meisje begreep het wel: ‘Beets is eigenlijk gewoon hetzelfde als Hebe, maar dan met een lekker koppie.’ •Binnert de Beaufort geeft les aan de HvA en is journalist en schrijver.NOS IUNGIT A MICITIA | 15TEKST Binnert de Beaufort (Beets 90) ILLUSTRATIE Joost Hölscher (Homerus 80) COLUMNASC24 Column Draaifeut 04.indd 15ASC24 Column Draaifeut 04.indd 15 24-04-2024 09:2824-04-2024 09:28

Page 15

Page 16

Page 17

>Aan het eind van ons gesprek praten we over haar plannen voor de toekomst. Charisma Hehakaya (Panikh 13) heeft net een aantal ingezonden stukken gepubliceerd ge- kregen in NRC en de Volkskrant. Over de taal van Wilders, over de selectie-methoden in het hoger onderwijs die meer rekening moeten houden met eerste-generatiestudenten, over ambtelijke taal waar haar hulpbehoevende moeder over struikelt. ‘Ik vind het belangrijk om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken, maar dat doe je niet met weten - schappelijke artikelen. Ik wil de vrijheid hebben om te schrijven voor een groter publiek, over kansenongelijkheid, recht - vaardigheid en gezondheid. Schrijven zorgt ervoor dat ik mijn gedachten kan ordenen en het werkt helend. Ik heb wel een emotionele band met de onderwerpen waarover ik schrijf, maar om het krachtiger te maken, zorg ik ervoor dat het stuk niet te emotioneel wordt. Het idee om in de toekomst journalist te zijn, spreekt me wel aan.’ Een week later wordt haar eerste gastcolumn gepubliceerd in de Volkskrant.Ongeschreven regels In 2021 richtte ze het Eerste Generatie Fonds op om studenten die als eerste uit hun gezin naar de Universiteit Utrecht gaan, zoals zijzelf, financiële steun te bieden, voor een laptop of studieboeken. Want wie als eerste uit een gezin gaat studeren, heeft een grotere kans om uit te vallen. ‘Er zijn zo veel ongeschreven regels en zoveel wordt als vanzelfspre-kend beschouwd. Zoals het hebben van een laptop. Ik heb zelf ook moeten leren om vragen te stellen of om hulp te vragen. Ik wil dat de academische wereld voor studenten met een vergelijkbare achtergrond als ik makkelijker ontsloten wordt.’Dat haar wens om een groter publiek te bereiken ook lukt, tekent haar gretigheid om zich te ontwikkelen en voor anderen op te komen. Haar initiatieven krijgen veel aandacht, zo was ze te gast in de theatertour Sander over de brug van Sander Schimmelpenninck, waar sociale ongelijkheid in Nederland werd besproken. In 2023 won ze de Diversity & Inclusion Award van de Universiteit Utrecht voor haar inzet voor studenten. VoedselbankWe ontmoeten elkaar een dag na onze oorspronkelijke afspraak, die door een misverstand en de mantelzorg van Charisma voor haar moeder niet door was gegaan. Ze is een jonge dertiger met een gezicht vol vrolijke sproetjes en steekt direct van wal, gewend als ze is aan het geven van interviews. Haar levensverhaal is dan ook bijzonder. Opgegroeid in armoede, levend van de Voedselbank in een omgeving waar leren niet vanzelfsprekend was, ondanks het vmbo-schooladvies toch het vwo afmaken. Niet één, maar drie masters gehaald. Daarna promoveerde ze bij de Divisie Beeld & Oncologie van het UMC Utrecht. Ze geeft daar nu les aan het Global Public Health & Bioethics departement van het Julius Centrum.‘Vught, waar ik ben opgegroeid, is maar een kleine plaats. Rijk en arm zaten bij elkaar op de ene middelbare school die er was. Ik schaamde me voor mijn achter - grond. Voor mijn vader met al zijn tatoeages. Voor mijn oom die als schoonmaker op mijn school werkte. Ik wilde er graag bij horen, voldoen aan een maatstaf. Ik was superverlegen, maar ook sociaal, ik had veel vrienden.’ Toen ze aan een docent vertelde dat het haar leuk leek te gaan hockeyen, zei hij: ‘Dat gaan we dan toch regelen?’ Zo kwam ze op een hockeyclub terecht. ‘Een nieuwe wereld. Er waren kinderen en ouders die Vanuit een achterstandspositie heeft Charisma Hehakaya haar stem gevonden als wetenschapper én als voorvechter van eerste-generatiestudenten. Haar gedrevenheid om sociale verandering teweeg te brengen is groot.Over de KLOOF‘Ik schaamde me voor mijn oom die als schoonmaker op mijn school werkte’FOTO: ISABELLE DE GROOTNOS IUNGIT AMICITIA | 17TEKST Barbara van der Veen (Fiore 88) ASC24 Charisma 03.indd 17ASC24 Charisma 03.indd 17 24-04-2024 09:2724-04-2024 09:27

Page 18

Flexible oﬃce space in the center of Amsterdamwww.downtownoﬃces.nl +31202050438Keizersgracht 1691016 DP Amsterdam +31 (0)20 423 0916www.abma-amsterdam.nlADV_ASC_2024_01.indd 18ADV_ASC_2024_01.indd 18 24-04-2024 09:2524-04-2024 09:25uit de hoogte deden, maar ook aardige mensen die me steunden.’ Op haar zestiende ging ze uit huis. ‘Ik wilde weg van mijn familie, wilde meer rust en positieve energie. Ouders van een vriend leenden mij geld, zodat ik op kamers kon in Utrecht en met volwassen-onderwijs alsnog mijn vwo-diploma kon halen. Zo jong op kamers gaan, was een enorme sprong in het diepe. Ik koos voor mezelf, zo voelde dat echt. In Utrecht woonde ik samen met andere meiden en dat beviel heel goed.’ MondigerNa het vwo volgde de studie Science, Business & Innovation aan de VU. Door haar geldzorgen durfde ze in haar eerste jaar nog geen lid te worden van een ver - eniging. ‘Hoeveel studeren kost, moest ik nog leren. Na mijn eerste studiejaar wilde ik wel lid worden van een vereniging. Door de “mannenstudie” die ik deed, kende ik weinig vrouwen. Bovendien, zo bedacht ik me, is het bier op een studentenvereniging een stuk goedkoper dan in de kroeg. Ik ging mee naar het UVSV in Utrecht maar vond de sfeer daar niet fijn. Alleen maar veel vrouwen bij elkaar, daar word ik niet vrolijk van. Bij Unitas in Amsterdam vond ik het niet zo gezellig. Het ASC/AVSV, waar enkele vrienden al zaten, vond ik direct leuk.’Ze werd lid en kwam terecht bij Panikh. ‘Maar, hey, die ontgroening! Dat viel even tegen. Wist ik veel dat die zo lang zou duren!’ Ze verhuisde van Utrecht naar het dispuutshuis aan de Oudeschans, waar ze met twee jaargenootjes kwam te wonen. In Amsterdam is ze opgebloeid. De grootte van de stad, het diverse karakter, dat paste bij haar. Ze kon zichzelf zijn in haar dispuut en op het huis. En ze werd mondiger. ‘Sommige vrienden buiten het corps begrepen het niet en waren negatief over de “omhooggevallen types in het elitaire bolwerk”. Het is wel zo dat ik redelijk snel klaar was met het geblaat op de toko. Ik had ook meer verantwoordelijkheden dan de gemiddelde student die ik tijdens de borrel tegen kwam.’Feesten zonder geldBinnen het huis en haar jaar was ze al snel open over haar achtergrond en financiële situatie. ‘Ik leende maximaal en heb altijd naast mijn studie gewerkt. Als studenten-assistent of examentrainer, bij America Today of als schoonmaker. Mijn leukste bijbaan was het inrichten van huizen voor een vastgoedkantoor.’ Ze genoot met volle teugen van het verenigingsleven, ook al kon ze niet overal aan mee doen door geldgebrek. ‘Het verenigingsleven kun je zo gek maken als je zelf wil. Aan dure ver -enigingsactiviteiten, als een winter-sportreis of dure lustrumactiviteiten, deed ik niet mee. Ik moest ook sparen om een laptop te kunnen kopen. Maar er bleef genoeg over waar ik wel aan mee kon doen. Feesten gaat prima zonder veel geld. Ik woonde goedkoop op het Panikh-huis. Ik heb attente jaar- en huisgenoten die me geld wilden lenen als er iets te duur was. Ik hou er alleen niet van om bij anderen in het krijt te staan. En ja, soms was het vervelend dat ik eerder naar huis moest dan anderen, omdat ik de volgende dag om negen uur al op mijn werk moest zijn. Het stond mijn studentenleven niet in de weg. Veel mensen om me heen werkten ook. Het was gewoon zo.’Ze rondde haar bachelor af, deed daarna een onderzoeksmaster en liep onder-zoeksstages bij MSD, Teva Phamaceuticals en Pfizer. ‘Ik merkte dat ik gezondheids-vraagstukken interessant vind.’ Via een post-master rolde ze haar promotietraject in. ‘Eindelijk had ik de rust om de diepte in te gaan. Ik hoefde me alleen te focussen op mijn baan. Nu kan ik uit eten gaan of me andere dingen veroorloven die lang niet konden. Iedere keer voel ik een soort dankbaarheid dat ik gewoon kan pinnen zonder na te denken over hoeveel er op de rekening staat.’TaalZe richt zich nu op het verkleinen van de gezondheidskloof tussen de verschillende sociale klassen. ‘Zo hield ik me in mijn promotieonderzoek bezig met de implementatie en kosteneffectiviteit van MRI-gestuurde bestraling. Ik zag dat het bij zo’n beslissing lang niet altijd om de patiënt gaat. Is de patiënt mondiger of weet die beter wat hij wil, dan vergroot dat de kans dat die de zorg kan vinden waar die recht op heeft.’ Sinds een jaar is ze universitair docent op het Julius Centrum van het UMC Utrecht, een kenniscentrum voor gezondheids-wetenschappen. In een van haar columns in de Volkskrant ging het over de kloof die ze ziet in de wetenschappelijke wereld tussen de wetenschap en het publiek. ‘Taal is cruciaal, voor iedereen. Hoe minder je die beheerst, hoe lastiger het is om mee te doen in de samenleving. Iedere weten - schapper zou zijn werk in lekentaal moeten kunnen uitleggen.’ Van een verlegen meisje uit een onstabiel gezin werd ze een krachtige vrouw met een eigen stem. •‘Met het geblaat op de toko was ik redelijk snel klaar’ NOS IUNGIT AMICITIA | 19ASC24 Charisma 03.indd 19ASC24 Charisma 03.indd 19 24-04-2024 09:2724-04-2024 09:27

Page 19

Page 20

Van wethouder naar postbodeDe carrière van Otger Meuwissen, die opgroeide in een Bussumse villawijk, verliep niet zoals hij had gedacht. Zijn jaar als postbode vond hij ongemakkelijk, ‘want hoe leg je dat uit?’ Otger Meuwissen (Hera 83) was niet wat je noemt een modelstudent. Hij begon in 1983 met rechten en studeerde in 1997 af. ‘Mijn ouders waarschuwden me al: als je zo doorgaat dan studeer je pas af als je straks je kinderen de fles geeft. En ze hebben gelijk gekregen, onze tweede zoon was een paar maanden oud toen ik mijn bul aanvroeg.’ Het studentenleven beviel hem prima, alleen die studie... ‘De motivatie om beter mijn best te doen ontbrak totaal.’ Na het schrijven van zijn scriptie moest hij nog een aantal tentamens doen, maar hij gaf de pijp aan Maarten. Het werkende bestaan lonkte. Hij ging aan de slag als juridisch medewer-ker, eerst bij Bouwfonds Woningbouw en daarna bij het gemeentelijk grondbedrijf Amsterdam. Later pakte hij, aangemoedigd door zijn vrouw, ook de studie weer op. In 1997 was het eindelijk zover. De moti - vatie moest uit zijn tenen komen, maar het lukte de laatste twee tentamens eruit te persen. De bul was in the pocket, de juridisch medewerker werd jurist.In Amsterdam was Meuwissen actief voor het CDA, een verhuizing naar Hilversum bracht daar geen verandering in. Andere gemeente, zelfde partij. In 2002 werd hij lid van de gemeenteraad en in 2006 wethouder, met als portefeuille Onderwijs, Ruimtelijke Ordening en Milieu. ‘Het leek op dat moment een voor de hand liggende keuze en ik dacht ook dat ik het wel kon.’ Maar het wethouderschap in Hilversum bleek lastiger dan gedacht. Met name het communicatieve aspect brak hem op. Hij kon geen draagvlak vinden voor zijn plannen en kwam steeds meer alleen te staan. Na anderhalf jaar trok Meuwissen zijn conclusies en trad af. Op zoek naar een nieuwe invulling Wel was tijdens zijn wethouderschap zijn interesse gewekt voor het krachtenveld tussen onderwijs en zorg en hij zette samen met anderen een regionaal ouderplatform op. Zijn dagen werden gevuld met het organiseren van projecten, lobbyen, het geven van cursussen, een landelijk oudernetwerk uit de grond stampen en de zorg voor zijn kinderen. Maar door de invoering van de Wmo in 2014 veranderde het onderwijs en de jeugdzorg ingrijpend. Er was geen plaats meer voor de onafhankelijke ouderorganisatie waar Meuwissen zo hard voor gewerkt had. Op zoek naar een baan schreef Meuwissen tientallen sollicitatiebrieven, zonder resultaat. Een jaar later was zijn vrouw er helemaal klaar mee. ‘Ze zei tegen me: ga in ieder geval wat dóen, het maakt me niet uit wat. Nou, dan word ik wel postbode, antwoordde ik. Ze zei: prima, ga je gang!’ ‘Post bezorgen in de buurt waar ik vandaan kom, was ook een vorm van zelfkastijding’20 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Otger Meeuwissen 04.indd 20ASC24 Otger Meeuwissen 04.indd 20 24-04-2024 09:4524-04-2024 09:45Hij lacht er nu om, maar in die tijd vond hij het minder grappig. Bij PostNL kon hij onmiddellijk aan de slag. Meuwissen nam zich voor het maximaal een jaar te doen, want het was geen bezigheid waar de hypotheek van betaald kon worden. Een jaar lang bracht hij vijf middagen per week de post rond in de buurt waar hij opgroeide, het Spieghel in Bussum. ‘Dat was deels uit nieuwsgierigheid, maar ook een vorm van zelfkastijding. Ik vond dat ik dat nodig had, een soort van reset na twee mislukte projecten. En inderdaad kwam ik regelmatig bekenden tegen.’ Hij deed brieven in de bus bij dispuutsgenoten en anderen die hij kende van het corps, oud-klasgenoten, zijn oude achterbuurjongen Ronald Plasterk en ook jaargenote Monique van Aalderen (Kewajam 83). ‘Zij nodigde me heel aardig uit om thee te komen drinken. Ik zag vaak een blik van herkenning, maar dan ging ik er snel vandoor of beperkte ik me tot het noodzakelijke contact. Het was deels gewoon awkward, want hoe leg je zoiets uit? En ik wilde ook altijd zo vlug mogelijk klaar zijn met die @#$%klus, het was bepaald niet mijn hobby of zo.’ Dieptepunt‘Het was ergens in het vroege voorjaar, het was koud en de regen kwam met bakken uit de hemel. Ik raakte binnen een halfuur al volkomen doorweekt, ondanks de regen -kleding.’ Meuwissen was net bezig, zijn tassen zaten nog vol, toen de achterband van zijn fiets klapte. ‘Ik kon geen kant op dus belde ik mijn baas, met de vraag of ze me konden helpen. Daar waren ze bij PostNL heel mak -kelijk in. Het antwoord was: zoek het lekker zelf uit, maar zorg wel dat je het vandaag nog allemaal op tijd bezorgt. Nou, niet dus. Ik heb mijn vrouw gebeld en die heeft me met de auto opgehaald. Thuis ben ik lekker onder de warme douche gestapt. Ik heb de ronde de volgende dag pas afgemaakt.’ Volgens hem was het rondbrengen van de post niet louterend, maar wel elke dag een uitdaging. ‘Voordeel was wel dat ik in no time op mijn ideale gewicht zat en ook behoorlijk fit werd.’Start-upHij bleef naar ander werk zoeken. Uiteindelijk kwam hij bij zijn moeder in Blaricum twee oude vrienden tegen die het helemaal geweldig vonden wat hij deed. ‘Ze zeiden: wat fantastisch dat je dit doet, daar hebben we echt respect voor. Maar wij zijn op zoek naar een jurist voor onze start-up, is dat wat voor je?’ En zo kwam er na een jaar een einde aan het brieventijdperk voor Otger. Inmiddels werkt hij alweer jaren bij de gemeente Amsterdam als juridisch adviseur en is hij ook weer politiek actief in Hilversum, inmiddels bij D66. Mooie herinneringen heeft Otger niet aan zijn tijd als postbode. ‘Ik schaamde me er niet voor, het was mijn eigen keuze, maar trots was ik er ook niet op, het was niet het eerste waar ik op de borrel bij kennissen over begon.’ Hij wil de lezers nog één ding meegeven: ‘Als de postbode aanbelt met de vraag of even van de wc gebruik gemaakt mag worden, laat hem of haar dan binnen, weer of geen weer!’•Otger MeuwissenBEELD: FREEPIKNOS IUNGIT A MICITIA |21TEKST & FOTO: Paula Zimmerman (Jonquille 83)ASC24 Otger Meeuwissen 04.indd 21ASC24 Otger Meeuwissen 04.indd 21 24-04-2024 09:4524-04-2024 09:45

Page 21

Page 22

Heen en weerEdwin Kisman begon op zijn zestiende aan zijn studie, maar had lang wel wat beters te doen: ‘Ik hou wel van een uitdaging.’ Nu is hij 86, tekenaar, columnist en de financiële assistent van een Indisch restaurant. Een portret aan de hand van vijf steekwoorden.IndonesiëEdwin Kisman (Thalia 55) is in 1937 geboren in Manado (Celebes, nu Sulawesi). ‘Indonesië beschouw ik nog steeds als mijn vaderland. Mijn vader was Soendanees, mijn moeder Hollands.’ Toen de oorlog in 1942 Manado bereikte, vluchtte zijn moeder met hem en zijn oudere zus de bergen in, terwijl de bommenwerpers overvlogen en er op KNIL-militairen werd gejaagd. Ze werden teruggestuurd, maar probeerden het later opnieuw. Meerijdend met een vracht - wagen en daarna te voet bereikten ze een armetierige hut, waar hij in het donker over een opgerold touw dacht te struikelen. Het bleek een slang van vijf meter, die met stokken werd weggejaagd. Na nog drie dagen lopen, waarbij zijn moeder hem grote stukken droeg, stuitten ze op een Japanse patrouille. Ze werden per vrachtwagen teruggestuurd en vier uur later waren ze weer terug bij af. De volgende dag werden ze onder begeleiding van een gewapende soldaat op een vrachtwagen naar een kamp gereden. Zijn vader, een van de weinige chirurgen in het noorden van Celebes, kreeg ze er een jaar later uit; hij zei door te willen werken als zijn vrouw en kinderen vrijkwamen. In september 1944 overleefde hij een urenlang bombardement van de geallieerden op Manado. Kisman en zijn zus zaten het uit in een schuilkelder op de binnenplaats met een wok op hun hoofd, daarop een kussen en daar weer overheen gebogen hun moeder.De oorlogsherinneringen schuift hij weg uit zijn hoofd, zegt hij. Nostalgie overheerst. Nadat hij met vut ging, zette hij zich vijftien jaar in voor de Van Deventer-Maas Stichting die het onderwijs in Indonesië bevordert, onder andere door het verstrekken van studiebeurzen. Eerst als bestuurslid en -voorzitter, later als directeur. Hij was in die periode veel in Indonesië. Gaf er ook cursussen aan studenten, bijvoorbeeld over hoe je een bedrijfje opzet, en bemoeide zich met de opzet van online registratiesystemen voor studenten. Het contact met de studenten vond hij ‘zeer plezierig en waardevol’. Voor zijn werk voor deze stichting kreeg hij een lintje.Nog steeds komt hij regelmatig in zijn geboorteland. ‘Ik zou zelfs nog een 22 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Edwin Kisman 05.indd 22ASC24 Edwin Kisman 05.indd 22 24-04-2024 09:3124-04-2024 09:31>Indonesisch paspoort kunnen aanvragen, maar dat heb ik tot dusver niet gedaan.’ Kisman heeft serieus overwogen om met een vriend een kilometer lang Bounty-eilandje te kopen, tegenover Tobelo (Noord-Molukken). ‘Dat kostte vijfduizend euro. Mijn kinderen stonden al klaar om er huizen op te bouwen, maar ik besloot dat de reistijd – drie vluchten, boot, vijf uur rijden, bootje – toch te lang was.’ Tijdens zijn laatste bezoek vorig jaar liep hij dengue op, maar Kisman herstelde goed en hoopt eind dit jaar weer te gaan.StudentKisman ging pas naar de lagere school in de vierde klas, in 1946, toen hij naar Nederland kwam. Ze keerden in 1949 terug naar Semarang met het voornemen daar te blijven, maar na een halfjaar ging zijn moeder met hem weer terug naar Nederland, vlak voor de soevereiniteits-overdracht. Tijdelijk, om in de verwachte onveilige periode voor Hollanders weg te zijn. Maar drie maanden later overleed plotseling, zo ver weg, zijn vader. Ze bleven in Nederland. De HBS bleek een makkie. Al op zijn zestiende begon hij met zijn studie aan de UvA en een jaar later kwam hij aan bij Thalia. ‘Het gezuip op de sociëteit trok mij niet zo, gelukkig had ik altijd een excuus om daar niet heen te hoeven.’ Hij was actief bij het Amsterdamse Studenten Cabaret en was stuurman bij Nereus. ‘In 1956 met Ed van Thijn op slag. En in 1958 wonnen we met de oude vier de Varsity, dat was echt een hoogtepunt. Ik woog vijftig kilo, maar voor de Varsity heb ik gevast, fanatiek als ik ben. Toen kreeg ik er nog een kilo af.’ Hij werd daarna roei - verslaggever bij NRC Handelsblad en zat als tekenaar in de redactie van Folia Civitatis. Kisman roeit nu overigens zelf, bij De Maas in Rotterdam, op boeg.Van Thalia was hij met plezier lid. Hij zat een jaar in het bestuur en woonde op het huis in de Sarphatistraat. ‘Toen Thalia naar een groter huis verkaste, ben ik daar blijven wonen. Met twee dispuutgenoten ben ik een kamerverhuurbedrijfje begonnen.’ De studie, scheikunde, was bijzaak. ‘Nadat ik als kind in Indonesië een film had gezien waarin vuurwerk werd gemaakt, was ik verkocht en wilde ik alles weten van chemie. Ik had op mijn kamer zelfs een klein laboratorium. Maar ik knapte al af in het eerste studiejaar, nadat we drie maanden lang een gewichtendoos moesten ijken. Later zag ik bij een bezoek aan Organon hoe chemici er met computers moleculen in elkaar zaten te sleutelen. Als dat er in 1954 al was geweest, was ik wel in vijf jaar afgestudeerd.’ Het werden er veertien. Kisman was in militaire dienst geweest en al jaren aan het werk, toen hij hoofdredacteur van het Chemisch Weekblad kon worden mits hij afstudeerde. ‘Ik moest al mijn doctoraaltentamens nog doen, maar heb het in een sabbatical van een halfjaar gedaan. Het lukte mede doordat ik dacht: ieder cijfer boven een 6- betekent dat ik er te veel tijd in heb gestoken. Het ging alleen nog om de titel.’Links: Nereus wint in 1958 de Varsity met de tekenaar zelf als stuurmanOnder: het vignet van het lustrum Speesplees in 1957‘Ik woog vijftig kilo, maar voor de Varsity heb ik gevast, fanatiek als ik ben’NOS IUNGIT A MICITIA | 23TEKST Jacqueline Hoefnagels (Oktopus 80) ILLUSTRATIES Edwin Kisman (Thalia 55) ASC24 Edwin Kisman 05.indd 23ASC24 Edwin Kisman 05.indd 23 24-04-2024 09:3124-04-2024 09:31

Page 23

Page 24

verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. verbonden in door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven door vrijheid. gedreven door vrijheid. verbonden in kennis, gedreven WORD MILITAIR WERKSTUDENT BIJ DEFENSIEWil je meer weten over deze bijbaan naast je studie?Kijk op www.defensitycollege.nlverbonden in kennis, gedreven door vrijheidADV_ASC_2024_01.indd 25ADV_ASC_2024_01.indd 25 24-04-2024 09:2524-04-2024 09:25TekenaarAls kind tekende Kisman vaak oorlogs-vliegtuigen. Hij is blijven tekenen. ‘Ik heb nog een foto waarop Thalianen rond een schilderij staan, dat ik had gemaakt als achterwand voor de bar in het dispuutshuis. Met een naakte dame erop. Of is dat grensoverschrijdend?’ Toen hij roeiverslaggever werd voor NRCHandelsblad ging hij ook cartoons maken voor de sportredactie. ‘Er was nog geen tv, ik wist niet wat er allemaal was gebeurd in het weekend. Dus toog ik op zondagavond naar de redactie en liep daar de redacteuren langs voor input. Met die cartoons verdiende ik meer dan met mijn stukjes.’ Hij signeert met KIZ, geïnspireerd door MAZ (Alfred Mazure), de tekenaar van de destijds razend populaire strip-detective Dick Bos. Kismans werk is verschenen in een lange lijst aan binnen- en buitenlandse bladen en hij illustreerde twintig scheikunde-lesboeken. Dat visualiseren van abstracte informatie deed hij ook voor allerlei organisaties. Kisman tekent vrolijk door. ‘Net als schrijven houdt het maken van cartoons de geest scherp. Je moet er veel voor lezen om op ideeën te komen en je antenne gebruiken om te weten wat er speelt.’Vakbladenman‘Ik was nog student toen Harald Christern (Hebe 47), destijds directeur van uitgeverij Misset, mij vroeg of ik een voorstel wilde doen voor verandering van het slecht lopende tijdschrift Chemische Courant. Toen ik het voorstel na vier maanden inleverde zei hij: “Ziet er goed uit, ga het maar doen.” Ik was altijd wel in voor een uitdaging. Zo kwam ik in de bladenwereld terecht.’ Hij was hoofdredacteur van vaktijdschriften, vooral over techniek en natuurwetenschappen, trainde tijdschriftredacteuren en uitgeefgroepen en introduceerde een model van kostprijsberekening voor tijdschriften. Bij Kluwer verbeterde hij werkprocessen en hij haalde er gastsprekers met nieuwe inzichten uit de Verenigde Staten naartoe. Ook nadat hij met vut was, gaf hij cursussen en workshops over het maken van vakbladen, bij uitgeve-rijen, maar bijvoorbeeld ook bij de Belastingdienst en de Consumentenbond. Nu schrijft hij blogs voor Invalshoek (invalshoek.org), voorheen Vakblad. Ons reünistenblad vindt hij goed gemaakt, maar de broodletter vindt hij te slecht leesbaar ‘gezien de doelgroep’.Saté-ManKisman ondersteunt een van zijn zes kinderen in het munten van een oud familierecept voor saté. ‘Ik wilde van jongs af aan al een klein satétentje hebben met verder alleen bier, maar het kwam er niet van.’ Zijn zoon Daan ging wel de boer op met de saté naar dit geheime recept op feesten en festivals, onder de noemer Saté-Man. Met succes, de onderneming groeide. ‘Ik heb de details van het recept in Manado nog eens goed nagevraagd bij de kokkie van een oude Chinese vriendin.’ In 2012 werd een restaurant geopend, in Rotterdam. Je at er in de open keuken, of zoals Saté-Man het zelf noemde, het laboratorium. ‘Koken en chemie liggen immers naast elkaar’, weet Kisman. In 2019 fuseerde Saté-Man met een exotische cocktailbar tot Indonesisch restaurant Calaboose. Kisman assisteert van begin af aan bij de financiële planning en administratie en springt bij waar nodig. En gaat er geregeld eten. Zijn leven is rond, zegt Kisman, ‘maar ik blijf gewoon doorlopen.’ •FOTO: ARI VERSLUIS‘ Net als schrijven houdt het maken van cartoons de geest scherp’24|NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Edwin Kisman 05.indd 24ASC24 Edwin Kisman 05.indd 24 24-04-2024 09:3124-04-2024 09:31

Page 25

Page 26

Het was een bezoek aan de sauna dat mij nog geruime tijd heeft beziggehouden. Met een handdoek om mijn middel stapte ik het huis clos van 90 graden Celsius binnen. Zweetdruppels parelden vrijwel onmiddellijk van mijn voorhoofd. Er waren vier mensen, die zich met niets doen in het zweet zaten te werken: een jong paar en twee mannen aan wie je kon zien dat zij zich het leven goed hadden laten smaken: een wat groot uitgevallen zwemband rondom het middel. Ik hield mijn hoofd gebogen in een poging om mijn zweetdruppels precies op de nagelriemen van mijn tenen te laten vallen. Ondertussen luisterde ik met gespitste oren naar het gesprek tussen de twee mannen. Ze bespraken de toekomst van Nederland. Dat was niet best, in hun ogen. Het land werd te vol en het volk te grof. Steeds minder ons soort mensen, zei een van de twee.Het tweetal sprak onverbloemd over hun gezegende afkomst. Een van hen was telg uit een schatrijke Nederlandse familie. En zoals water altijd naar het laagste punt stroomt, zo stroomde hun gesprek naar het thema dat mannen graag voeren die aan de zonzijde van het leven zijn geboren: hoe behoud of vermeerder ik mijn rijkdom – voor mijzelf en voor mijn nageslacht? Met de belastinghervorming die in 2027 in Nederland haar intrede doet, wordt dat moeilijker. Je betaalt dan geen vermogens-belasting meer over een fictief (laag) rendement, maar over het daadwerkelijk behaalde rendement. Voor de families van het tweetal moet dat serieuze vermogens-winst zijn, gelet op de buitenkansjes die deze kaste vaak krijgt aangeboden. De staat, die door vergrijzing en afnemende groei moeite heeft de eindjes aan elkaar te knopen, wil daar meer van hebben. Maar deze door topfiscalisten geadviseerde families zijn zich daar al lang van bewust en wisten altijd weer door de mazen van de fiscale wetgeving te manoeuvreren. Daar lijkt de fiscus nu een stok voor te steken.‘Weet je’, zei de één, ‘uiterlijk 2027 moet je uit Nederland weg zijn.’‘Precies. Wij liggen ruim op schema!’ zei de ander. TriestDe tijd waarin we leven voelt als eindtijd, net als in 1713, toen volgend op de Spaanse Successieoorlog in Utrecht vredesbespre-kingen werden gevoerd en de Republiek der Verenigde Nederlanden er niet bij mocht zijn. ‘Wij onderhandelen over u, bij u en zonder u’, zei de Franse onderhandelaar Melchior de Polignac vilein. Het was het symbolische eindschot van de Gouden Eeuw. Wat volgde was een zilveren eeuw – stagnatie, op relatief hoog niveau – met een rijke bovenlaag en relatief veel armoede in de lagere klassen. Het betekende een complete braindrain voor wat nog over was van de Republiek. Ook veel buitenlandse arbeidsmigranten keerden de Republiek de rug toe om hun geluk elders te beproeven. Dat gold ook voor de hofhouding die Willem III was gevolgd toen hij koning van Engeland werd. Zal het nu weer zo gaan? Weggaan lonkt – massaal. Kijk maar naar de populaire serie Ik vertrek: in vele andere landen van Europa schijnt vaker de zon, zijn kosten van levensonderhoud substantieel lager en is de regelwoede niet zo heftig. Nogal logisch dat hele volksstammen verlangen naar die escape. Maar toch, het heeft iets triest: eerst een leven lang profiteren van goede publieke dienst - verlening, vrijheid, veiligheid en relatief beperkte sociale druk en dan – uitgeschreven in Nederland – jezelf met je hebben en houden onderbrengen in een reservaat als Monaco of met je jacht ronddobberen op het altijd rimpelloze Meer van Genève.Vergis je niet: ook ik ben een kind van mijn tijd. De laatste vijftien jaar van mijn loopbaan heb ik de extrinsiek, door geld gedreven mens goed leren kennen. Dat was vanwege een mede door mij opgezet journalistiek platform voor beleggingspro-fessionals. Het gaat om doorgaans integere, goed geïnformeerde maar veelal uitsluitend in het hoofd verblijvende mensen. Ze vliegen oneindig hoog over, iedere dag weer. Jarenlang sprak de buzz van die financiële markten me aan. Maar op een dag gaf een bekende fondsmanager de pijp aan Maarten. Hij deed dat met de mededeling dat het tijd is voor ‘minder cijfers en meer mensen’. Die opmerking raakte mij vol tussen de ogen. Het effect was een perspectiefwijziging van Een nieuw verhaal Ik kon niet meer kijken op die oude, vertrouwde wijze26 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Column Cees 04.indd 26ASC24 Column Cees 04.indd 26 24-04-2024 09:2724-04-2024 09:27180 graden: eensklaps kon ik niet meer kijken op die oude, vertrouwde wijze, zoals ik jaren daarvoor wel kon. Het was een mindfuck van het zuiverste water.Inzicht Zo ben ik nu tot het inzicht gekomen dat ons wereld-, mens- en zelfbeeld niet meer is dan een construct. Het is afgedwongen door de machthebbers van hun – en dus ook onze – tijd en verwoord door grote denkers. Dat werd in de achttiende eeuw een mechanisch wereldbeeld van oorzaak en gevolg, waarin de mens (en niet langer God) de centrale figuur was. Het maakte een Industriële Revolutie mogelijk, met groei als referentie voor ‘succes’. Resultaat: een wereldgemeenschap van ruim acht miljard mensen die zes van de negen planetaire grenzen – de opwarming van de aarde, verlies van biodiversiteit, verstoring van de stikstof- en fosforkringloop, zoetwater-schaarste, ander landgebruik, chemische verontreiniging – van de aarde ruimschoots heeft overschreden. De overige drie zijn ozon - afbraak in de stratosfeer, oceaanverzuring en de concentratie van schadelijke verbindingen in de atmosfeer. Als je tot je laat doordringen dat er geen Planet B is, en dat ‘s werelds één-na-rijkste man op aarde, Elon Musk, je echt niet meeneemt naar zijn kolonie op Mars, dan besef je dat het consumentisme en het materialisme van de westerse mens eindig zijn. De top één procent rijksten van de wereld stoot meer CO2 uit dan de 66 procent van de armste mensen van de wereldbevolking. Het is een mate van ongelijkheid waar onge - lukken van komen, tenzij wij – net zoals de Verlichtingsdenkers in hun tijd – een nieuw narratief voor een nieuwe tijd formuleren. Een groeiende groep van (jonge) intrinsiek gemotiveerde mensen is daar al druk mee doende. Zij vluchten uit de bubbels van een - kennigheid en zelfgenoegzaamheid en zoeken naar nieuwe vormen van burgerschap en gemeenschapszin. Doel is te leven in harmonie met de natuur. Dat geeft minder stress en meer zin. Van ‘Ego naar Eco’ en van ‘Ik naar Wij’ is het devies. Zelfs de twee mannen in die sauna in Amsterdam kunnen zich daar nuttig maken. Misschien voelen zij zich er zelfs meer thuis dan zij in hun besloten wereld ooit hadden kunnen bevroeden. •Cees van Lotringen is hoofdredacteur van ‘Op zoek naar het nieuwe verhaal’. Eerder was hij hoofdredacteur van Investment Officer.NOS IUNGIT A MICITIA | 27TEKST Cees van Lotringen (Osiris 81) ILLUSTRATIE Joost Hölscher (Homerus 80) COLUMNASC24 Column Cees 04.indd 27ASC24 Column Cees 04.indd 27 24-04-2024 09:2724-04-2024 09:27

Page 27

Page 28

Bij de PowNed-doelgroep 16- tot 32-jarigen hebben de items van Mark Baanders inmiddels miljoenen views. Voor de rijpere reünisten onder ons die hem wellicht niet kennen, is het aan te bevelen zijn vroegere werk terug te kijken op YouTube. Zijn gierende lach en ludieke benadering van actuele gebeurtenissen in zijn filmpjes, die hij zelf monteert, werken door hun meligheid aanstekelijk. Elke ochtend doorspit Baanders de kranten om te bepalen waar hij die dag moet zijn en dat levert uiteenlopende onderwerpen op: van het vol overgave verslaan van ‘hobbyhorsen’ in Zeeland tot klimaat-demonstraties en coronaprotesten op het Museumplein. De doorbraak kwam door ‘Urk’: ‘Eind maart ‘21 deed ik verslag van een massale dienst in de Sionkerk in Urk, ondanks het samenscholingsverbod tijdens corona. Bij aankomst werd ik aangereden door een automobilist en door twee Urker paljassen geschopt. Dit werd landelijk nieuws en deed de discussie over persvrijheid oplaaien. Deze toenemende agressie tegen verslaggevers vind ik serieus zorgelijk.’KakkerBaanders koketteert dikwijls in interviews met zijn afkomst uit Amsterdam Zuid, zijn geliefde buurt, waar hij opgroeide, op ongeveer alle middelbare scholen zat en waar zijn carrière bij toeval begon. ‘Ik was 17 jaar toen ik op straat werd aangesproken door een ploeg van AT5, die vroegen of er in Zuid ‘alleen maar nette mensen’ wonen. Bijdehand brak ik een lans voor mijn succesvolle, nette buurtgenoten. Dit was een sleutel-moment. Vlak daarna was er een talenten - jacht bij AT5 en deed ik mee. Ze herkenden me als ‘dat kakkertje uit het reservaat’ en ik werd aangenomen. Ik deed een dag per week verslag in andere stadsdelen als kakker uit het reservaat die uit zijn eigen bubbel trad. Op mijn achttiende had ik dus een vrij serieuze baan, terwijl ik nog op school zat. Dat imago van ‘kakker’ werd flink uitgebuit bij AT5 en is nooit meer verdwenen, maar ik ben ook een kakker en daar is niets mis mee.’ Een jaar later kwam hij een producent van PowNed tegen, die zijn programma’s bij AT5 bleek te waarderen en hem erbij vroeg: ‘Ik werd letterlijk na het doen van mijn laatste eindexamen door de PowNews-filmploeg opgepikt op het schoolplein om naar Spa Francorchamps te rijden voor een interview met Max Verstappen. Ik twijfel nooit bij uitdagin-gen, die pak ik altijd aan. Door steeds ‘ja’ te zeggen als ik ergens voor gevraagd werd, heb ik alle kansen gepakt en ben ik heel organisch het vak ingerold. Nu ben ik alweer bijna zeven jaar verslaggever.’Roze plopkapOp zijn twintigste werkte Mark vier dagen per week bij PowNews en voor het door hem geopperde tussenjaar kreeg hij geen akkoord van zijn bazen. ‘Het is niet slim om er lange tijd tussenuit te gaan wanneer je net begonnen bent.’ Hij schreef zich in voor de studie Business Administration aan de UvA en werd lid. ‘Daar kreeg ik gelukkig wel een maand vrij voor.’ De meeste mensen combineren hun corpstijd met een studie, maar Baanders combineerde het met zijn bijna fulltime-baan. Van zijn studie is dan ook niks gekomen.De KMT begon uiterst stroef. ‘Ik werd meteen op het matje geroepen door de senaat, die dacht dat ik een under - cover journalist was, want het BNN/Hoe Slijptol BN’er werdDe kersverse reünist Mark Baanders (Atomos 18), alias Slijptol, is al jaren verslaggever voor het online PowNews van PowNed. Zijn schorre stem, de standaardklank van actieve leden, leidde tot zijn bijnaam onder collega’s. In een reeks tv-programma’s was hij te zien als deelnemer. ‘Ik twijfel nooit bij uitdagingen, die pak ik altijd aan.’28 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Mark Baanders 03.indd 28ASC24 Mark Baanders 03.indd 28 24-04-2024 09:3924-04-2024 09:39>Vara-programma RamBam had begin dat jaar bij diverse corpora mensen laten infiltreren om excessen aan het licht te brengen. Ze wilden weten uit wat voor gezin ik kwam en pas toen ik vertelde dat mijn vader bij Osiris, mijn moeder bij Jonquille en mijn broer bij Beets zat, hadden ze door dat ik geen nestbevuiler was. Wel kreeg ik de hele groentijd een roze plopkap (handmicro-foon – red.) aan mijn arm vastgeplakt en moest ik in zo’n spierwit beschermings-pak rondlopen. Opdat iedereen voor de zekerheid gewaarschuwd was dat ze geen gekkigheid met mij uit moesten halen. Ik ben het er trouwens tot op de dag van vandaag niet mee eens dat ik in zo’n pak gehesen ben. De bedoeling van de ontgroening is dat er geen verschil moet zijn in mensen, je hoort te leren dat iedereen gelijk is. Ik liep als buiten - beentje rond, terwijl ik in deze bubbel juist opga in de massa.’ Maar daarna kwam het goed. ‘De sociëteit was voor mij een plek waar kijkcijfers en views er niet toe deden en waar ik helemaal mijzelf kon zijn.’ Baanders was niet vies van een commissierondje. ‘Regelmatig ging ik direct van de borrel, zonder te slapen, op van die gore, ver - schraalde bierschoenen door naar een draaidag, waar ik dan eerst kotsend boven de plee hing. Werk stond bij mij altijd op nummer twee, op één stond mijn privéleven met mijn familie en vrienden. Ik merkte wel dat het lastig was genoeg tijd te maken voor mijn sociale leven door alle serieuze verplichtingen. Ik neem te veel hooi op mijn vork, dat heb ik altijd gehad.’Keerpunt Op zijn vierentwintigste kwam Baanders tijdens de lustrumreis van Atomos tot een belangrijk inzicht. ‘Ik merkte dat ik geen plezier meer had in mijn werk, en de reden daarvoor was dat het al jarenlang op nummer 2 stond. Op die reis in Kaapstad heb ik mezelf in de spiegel aangekeken en me voorgenomen om een paar dingen te veranderen. Minder drinken en feesten, meer focus op mijn werk. Dat bleek een flinke verbetering.’ Bovendien zorgde hij ervoor om buiten PowNed meer bekendheid te krijgen door mee te doen aan populaire programma’s als De Slimste Mens, Hunted Vips, Expeditie Robinson en Het Perfecte Plaatje Op Reis. ‘Nu word ik bij de slager en op straat herkend door een ouder publiek. BN’er worden is absoluut mijn hoofddoel ‘Regelmatig ging ik direct van de borrel door naar een draaidag, waar ik dan eerst kotsend boven de plee hing’ NOS IUNGIT AMICITIA | 29TEKST Natasja van Wijk (Panikh 90) ASC24 Mark Baanders 03.indd 29ASC24 Mark Baanders 03.indd 29 24-04-2024 09:3924-04-2024 09:39

Page 29

Page 30

Page 31

Page 32

Voor de windHerbert Faber neemt als ‘groen oliemannetje’ bezwaren tegen het plaatsen van windmolens weg, in opdracht van gemeentes en provincies. Het vele praten en luisteren in zaaltjes ligt hem goed. In Bloemendaal is hij gemeenteraadslid en fractievoorzitter van GroenLinks. Herbert Faber (Beets 86) studeerde psychologie, maar heeft geen dag als psycholoog gewerkt. Of eigenlijk ook weer wel: die achtergrond komt hem en zijn eenmansbedrijf DWMP-De Windmaker goed van pas wanneer hij overheden helpt bij het ontwikkelen en realiseren van windmolenparken op land. Wat Herbert Faber doet is praten met grondeigenaren, overheden en omwonenden, en luisteren naar ‘hun angsten voor veranderingen’. Zijn werk met duurzame energie raakt aan alles wat hij belangrijk vindt: het staat dicht bij de maatschappij en heeft psychologische, sociale en technische aspecten. ‘Mijn intrinsieke motivatie is de zorg voor het klimaat en de geopolitiek. Je weet immers wat de afhanke - lijkheid van fossiele brandstoffen met zich meebrengt: je hebt vaak te maken met dictaturen of aardbevingsgebieden’, zegt hij.Het zat er al vroeg in. Zijn moeder was een linksgeoriënteerde predikant die met een PPR-tasje rondliep waarop het anti-kern-wapensymbool was geprint. Ze bracht hem zijn interesse voor de natuur, de wereld en politiek bij, vertelt Faber, fractievoorzitter van GroenLinks en gemeenteraadslid in Bloemendaal. Hij geniet van het politieke belangenspel: ‘Hoe je de democratie uitvoert, hoe je met elkaar in debat gaat.’ Hij smult van documentaires als The War Room over de Amerikaanse verkiezingen. Zijn portefeuille was Ruimtelijke Ordening en Duurzaamheid, en nu houdt hij zich vooral bezig met werken aan een prettige bestuurscultuur. ‘Als ik zeg dat we windmolens langs de Zeeweg kunnen plaatsen, denken ze in Bloemendaal dat ik een moord ga plegen, terwijl de Formule 1-races in het landsbelang zouden zijn. Ja, windmolens maken geluid, maar dat doet een Ducati of Porsche ook.’ Zelf rijdt hij in zijn VVD- gemeente in een van de zeshonderd auto’s in het land die op waterstof rijden, een Hyundai Nexo. Maar hij heeft ook een veertig jaar oude roestige camper die op diesel rijdt.Lekker vergaderenFaber heeft elke dag met weerstand te maken, maar hij vindt het leuk als het leven schuurt. Hij stelt graag bange wethouders, natuurbeschermers of bewoners die de windmolens eng en lelijk vinden gerust. ‘Ik hou van het gelazer, het trekken en duwen’, zegt hij, ‘en van het zitten praten en luisteren in zaaltjes.’ Hij vond destijds Beetsverga-deringen al net zo interessant als raads - vergaderingen nu. Faber werkt in opdracht van ambtenaren en bestuurders. Hij weet inmiddels veel van 32 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 HerbertFaber 04.indd 32ASC24 HerbertFaber 04.indd 32 24-04-2024 09:3224-04-2024 09:32aanbestedingen, innovatie, netaansluitingen voor wind en zon en doet onderzoek naar de technische en financiële haalbaarheid van windenergieprojecten. ‘Ik ben een groen oliemannetje dat alles handig aan elkaar kletst’, zo vat hij zijn rol bondig en ook wat gechargeerd samen. Zo onderhandelde hij met boeren in Delftzijl over grondcontracten en begeleidde hij de bouw van windturbines langs de Nieuwe Waterweg bij Vlaardingen. Zijn grootste wapenfeit is de bouwvergunning voor twee nieuwe windturbines aan de voet van de Haringvlietdam bij Hellevoetsluis. Ruim tien jaar is daarover gepraat en aan procedures gewerkt, waarvan vijf jaar door Faber. In 2023 is de vergunning goedgekeurd door de gemeenteraad van Voorne aan Zee.Typerend voor Faber is zijn persoonlijke aan - pak. Zo belde hij de eigenaren van strand - tenten aan het Oostvoornse Meer en ging hij met ze koffiedrinken om te vertellen over de geplande windmolens. Ook organiseert hij inloopavonden voor omwonenden en andere belangstellenden. ‘Het slechtste wat je kunt doen’, meent Faber, ‘is proberen slapende honden niet wakker te maken. Bestuurders of projectleiders moeten juist iedereen wakker schudden en vertellen hoe het zit en wat er gaat gebeuren. En ze moeten begrip tonen voor de ingebakken weerstand tegen verandering die de mens eigen is, in plaats van roepen dat ze niet moeten zeuren.’ Mensen raken meer betrokken als je ze fatsoenlijk behandelt en informeert dan wanneer je hen onwetend laat, ervaart hij. ‘Kijk maar naar de gaswinning in Groningen.’ We moeten allemaal beseffen dat stroom niet vanzelf uit een stopcontact komt, zoals vlees niet in een cellofaan-verpakking in de supermarkt is ontstaan. ‘Stroom komt ergens vandaan en dat het door windmolens wordt opgewekt omdat het beter is voor het klimaat, moet je aanvaarden’, zegt hij stellig. Intussen luistert hij geduldig naar de bezwaren tegen windturbines: niet goed recyclebaar, horizonvervuiling, veel geluid, vogels vliegen er tegenaan. Maar, zegt hij, het aantal vogels dat tegen een windmolen opvliegt en sterft (50.000) is lang niet zo groot als het aantal vogels dat jaarlijks omkomt door het verkeer (2 miljoen), de jacht (1,5 miljoen), of katten (18 miljoen). Aan recycling of het duurzamer produceren van turbines wordt gewerkt en tegen horizonvervuiling door de komst van graanmolens werd in de negentiende eeuw ook geprotesteerd.Sneller naar de transitieFaber was na zijn studie projectleider bij de verbouwing van filmhuis Kriterion en ging daarna als IT’er aan de slag bij energie - bedrijf Eneco. In 2006 werd daar de afdeling Windenergie opgericht, waar Faber in 2008 naar overstapte. In een tijd dat er nog weinig expertise was, ging het bedrijf meer aandacht schenken aan duurzame energie: windmolen-parken, zonne-energie en advies op het gebied van duurzaamheid. Inmiddels neemt windenergie een grote vlucht, neemt de weerstand ertegen af en wordt de industrie volwassen. Om Nederland te voorzien van energie is wind- en zonne- energie echter niet toereikend. In het streven om in 2040 CO2-neutraal elektriciteit te produceren zoekt het (demissionaire) kabinet de oplossing in het bouwen van twee nieuwe kerncentrales. Is Faber daar een voorstander van? ‘De risico’s en risicokosten zijn hoog, er is veel staatssteun voor nodig en voordat er een kerncentrale staat die energie levert, zijn we zeker vijftien jaar verder. Dat is te lang om de energietransitie te kunnen maken. Een windmolen staat er binnen twee jaar en heeft na negen maanden draaien al de energie opgeleverd die nodig is om een windmolen te produceren’, antwoordt Faber. En dan moet hij gauw weer door en zoeft hij weg in zijn waterstofauto. •‘Ik hou van het gelazer, het trekken en het duwen’NOS IUNGIT A MICITIA | 33TEKST Viveka van de Vliet (Lllorien 82)ASC24 HerbertFaber 04.indd 33ASC24 HerbertFaber 04.indd 33 24-04-2024 09:3224-04-2024 09:32

Page 33

Page 34

Ik moet eerlijk zeggen dat ik geen aardig mens ben. Ik probeer het wel te zijn, de laatste jaren bijna elke dag, en het gaat beter, maar het lukt me niet altijd.Aan het einde van mijn vijfde studiejaar, we schrijven 2008, was ik in het Westerpark voor een concert van Leonard Cohen. Ik stond rechtsvoor bij het podium, in mijn uppedup, zo zacht dat het (meevallertje voor de omstanders) niet te horen was, woord voor woord mee te brommen met de grootmeester. Vlakbij stond een jongeman van mijn leeftijd, met dik peper-en-zouthaar en zachte ogen, die ook elk lied leek te kennen, en met wie ik – ik wist het bijna zeker – op de lagere school had gezeten.De zon ging in geelrood langzaam onder achter het podium en de wal van de spoorlijn daarachter. Ik overdacht de momenten dat ik jaren later mensen had herkend van de lagere school, van de middelbare school, van een zomerkamp, soms wel vijftien jaar later, zoals nu, en de keren dat zij ook mij hadden herkend: op één hondenpoot te tellen.Ik kan niet zingen, niet schilderen, niet rekenen, niet onderhandelen (de lijst gaat nog wel even door) maar ik kan dus wel een gezicht ‘herkennen’ van iemand met wie ik op de basisschool zat, toen zonder baardgroei of inhammen, met onvolgroeide trekken en een bril. Ik sprak de jongeman tussen de nummers door aan met zijn voor- en achternaam en hij keek op. Ik stelde me voor en hij knikte. ‘Ik had je niet herkend.’ Tussen de nummers door praatten we. We stonden zo dicht bij elkaar dat ik zijn haarwax kon ruiken. Hij woonde de helft van het jaar in Italië, in het geboortedorp van zijn vrouw, die aan haar proefschrift werkte, hijzelf was gesjeesd, reed in Nederland voor IKEA een busje door het land en bij zijn vrouw thuis hielp hij mee in het familiebedrijf.Na het laatste lied zei hij: ‘Je bent veel aardiger dan ik me herinner. Vroeger was je echt een pestkop.’Die uitspraak herinner ik me woordelijk, omdat hij me zo verbaasde: ik, een pestkop?Ik zag mezelf als het kind van ruziënde ouders, een slachtoffer van huiselijk geweld, die daar uit schuld en schaamte niets over kon zeggen; een boze jongen die ruzie kreeg met tennistrainers, hockeycoaches, docenten, elke vorm van gezag. Maar niet als iemand die anderen het leven zuur had gemaakt, of maakte.Een hoogst onrealistisch zelfportretIn de media wemelt het ervan: mannen die niet deugen. Op de voorpagina van NOS.nl stonden onlangs een beroemde televisiepresentator, een van zijn (voor - malige) NPO-bazen en de teamchef van een vooraanstaand sportteam onder elkaar, kleurige foto’s met chocoladeletters over hun (vermeend) grensoverschrijdende gedrag.Alle drie de mannen leken, net als ik, in hun reacties de beschuldigingen (vaak: terechte vaststellingen) niet goed te kunnen verdragen.De mens is – dikwijls – een vat vol eigen - liefde. Met een sterke voorkeur voor eigenbelang, de drang naar status, de neiging om anderen te imiteren, de aan - leg tot kortzichtigheid en de tendens om ongrijpbare problemen te negeren.En, dus ook: in het staat tot het schilderen van een zéér flatteus, om niet te zeggen: hoogst onrealistisch zelfportret. Ik, iemand die mensen pijn doet, ze traumatiseert?Ik heb er eerder over geschreven, in Goed om hier te zijn én in de krant: in mijn tweede jaar vertelde ik een aspirant-lid die als ‘sociaal’ bij ons dispuut zou komen, ná de insmijt dat hij niet welkom was. De jongeman kwam toch proeftijd lopen bij mijn dispuut en ik kreeg een schorsing voor ‘het uitoefenen van, of een poging tot, mentale intimidatie’. Ik weet nog dat deze aanklacht mij woedend maakte: als ik een póging zou hebben gedaan tot mentale intimidatie, dan was me dat wel gelukt. Ik had niemand wíllen intimideren: ik had een jongeman met een verkeerde indruk van ons dispuut duidelijk willen maken dat hij zich had vergist.Ik, een pester? Ik, iemand die anderen píjn doet?Ik beschreef dit voorval niet uit exhibitio-nisme of vanuit de gedachte dat niet alleen ikzelf maar ook anderen van mijn fouten konden leren, ik deed het om die kant van mezelf buiten mijzelf te manifesteren en zo onder ogen te komen. De versie Over de schreef34 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Column Philip 03.indd 34ASC24 Column Philip 03.indd 34 24-04-2024 09:2924-04-2024 09:29van jezelf die je zelf graag ziet, is niet de versie van jezelf die je altijd bent.De jongeman was een ‘schrikker’, het zou slecht zijn voor het dispuut als hij erbij kwam. Die onzin dacht ik, door die onzin handelde ik zoals ik handelde.Ik had een jaar later als proeftijdbestuurder van mijn dispuut gemeend dit goed te maken, maar ook toen ging de proeftijd onder mijn leiding over de schreef: nachtelijke sessies in de vijvers van het Vondelpark, (openbare) dronkenschap, grimmige interacties.Wederom zag ik dit pas achteraf. Elke ochtend opnieuwWie niet over de schreef wil gaan, kan er beter vanuit gaan dat hij in eerste aanleg niet vanzelfsprekend een aardig mens is. Dat zijn mentale tekortkomingen en de maatschappelijke en persoonlijke om - standigheden hem vaak onaardig maken. En zichzelf dus van tevoren – elke ochtend opnieuw – opleggen een galanter, aardiger iemand te zijn dan zijn bedrading, zijn ge - moed, zijn omgeving of je ego je wil láten zijn. Vrij naar Harry Mulisch (ook zo’n toxische man): probeer elke dag opnieuw een vriendelijke corpsbal te zijn, totdat je hem weer – al is het maar voor even – bent. Bijvoorbeeld door te vragen: hoe is dit voor jou? Die verantwoordelijkheid heb je naar jezelf en, vooral ook, naar anderen toe. • Philip Huff (1984) schreef de romans Dagen van gras, Niemand in de stad, Wat je van bloed weet en Open. Hij werkt aan zijn eerste speelfilm als schrijver en regisseur, Tussen hond en wolf, die in 2026 in de bioscopen te zien moet zijn.NOS IUNGIT A MICITIA | 35TEKST Philip Huff (Beets 03) ILLUSTRATIE Joost Hölscher (Homerus 80) COLUMNASC24 Column Philip 03.indd 35ASC24 Column Philip 03.indd 35 24-04-2024 10:2324-04-2024 10:23

Page 35

Page 36

Page 37

Page 38

www.rutgersposch.comAmsterdamsooijbmakelaardij o.z.Isabelle Bandregister makelaar- taxateur o.z.Prinsengracht 4141016 JC AmsterdamTelefoon (020) 4 222 888Mobile 06 26 06 88 31Fax (020) 4 21 33 44info@booijoz.nlwww.booijoz.nlLid NVM & MVAooijbmakelaardij o.z.Isabelle Bandregister makelaar- taxateur o.z.Prinsengracht 4141016 JC AmsterdamTelefoon (020) 4 222 888Mobile 06 26 06 88 31Fax (020) 4 21 33 44info@booijoz.nlwww.booijoz.nlLid NVM & MVAAmsterdam(Grachtengordel, Zuid, Oud-West)woningenbedrijfsobjectentaxaties020 - 4 222 888www.booijoz.nlinfo@booijoz.nlBooij_Advertentie_02-2014.indd 1 07-02-14 08:15woningenbedrijfsobjectentaxatiesbeheerAmst erdamNaamloos-1 1Naamloos-1 1 17-04-2023 09:2117-04-2023 09:21ADV_ASC_2024_01.indd 38ADV_ASC_2024_01.indd 38 24-04-2024 09:2624-04-2024 09:26van een cultureel centrum op de Zuidas. Maar na een rustige periode in Nederland begon het te kriebelen. Het stel kocht samen een kleine camper en trok drie jaar lang door Europa. Onderweg werkten ze in opdracht; zij maakte kunst, hij video’s. Alle mooie plekken van Europa werden aangedaan, ze genoten. En in Andalusië werden ze serieus verliefd, op het landschap, de mensen, de lucht, alles. Alsof het zo moest zijn was RTL op dat moment op zoek naar kandidaten voor het programma Het Spaanse dorp Polopos. Zonder met haar te overleggen, gaf haar vriend hen op. Het doel van het programma was het leeggelopen dorpje met nog maar zestig bewoners nieuw leven in te blazen. In vier maanden tijd moesten de kandidaten een huis opknappen, integreren met de voornamelijk gepensioneerde dorpsbewoners en een bedrijf opzetten dat het dorp weer op de kaart zou zetten. Zij kozen ervoor om van Polopos een toevluchtsoord voor kunstenaars te maken. Tijdens de laatste aflevering in augustus 2019 maakte de burgermeester van het dorp de winnaars bekend: de Poloperos verkozen Zevenbergen en haar partner tot ereburgers. Alle kandidaten mochten het huis dat zij verbouwden houden. Thuis in jezelfVijf jaar wonen ze nu in het kleine dorpje, dat inmiddels bijna in inwonersaantal is verdubbeld. De relatie met de Poloperos is hartelijk. Zevenbergen: ‘Het zijn mensen van dik in de tachtig, we hebben weinig raakvlakken, maar helpen elkaar. Soms hangt er een zak met groenten aan onze deur uit iemands moestuin. En ik spring in bij computerproblemen.’ Ze verkopen huizen, schrijven boeken, hebben een B&B en een tweede locatie waar kunstenaars gratis mogen verblijven als ze iets moois voor het dorp maken of tegen een geringe vergoeding aan hun eigen portfolio kunnen werken. Ze zijn in 2023 getrouwd en hebben dit jaar nog een ultieme droom verwezenlijkt: een eigen wijngaard. ‘Op ons huwelijk schonken we rode wijn afkomstig van deze wijngaard en nu gaan we die dus zelf proberen te produceren.’Ook haar tattoo artist-aspiraties krijgen een vervolg: ze is het nu aan het leren van een Harley Davidson-biker die in Polopos is neergestreken. ‘Ik heb zelf geen enkele tatoeage, maar ik vind het fantastisch om ze te zetten.’De zoektocht naar een plek die voelt als thuis is afgerond. Het is Zuid-Spanje geworden, en toch is Polopos niet meer dan een locatie. ‘Het echte gevoel van thuis zit in mijzelf, ik ben thuis in mijzelf. Ik doe waar ik altijd naar verlangd heb. Vaak hoor ik mensen fantaseren over later, als ze met pensioen zijn, dan gaan ze alles doen wat ze willen. Ik doe het hier en nu.’ •Als deelnemer van het tv-programma kregen ze het door henzelf opgeknapte huisNOS IUNGIT A MICITIA | 39ASC24 Thysa Zevenbergen 04.indd 39ASC24 Thysa Zevenbergen 04.indd 39 24-04-2024 09:4624-04-2024 09:46

Page 39

Page 40

Moet je als bloedbank garant staan voor het veiligst mogelijke bloed? Of mag je op grond van billijkheidsoverwegingen compromissen sluiten? Hans Zaaijer (Aeneas 74) is emeritus hoogleraar bloedoverdraagbare infecties en was tot voor kort hoofd van de gelijknamige afdeling bij bloedbank Sanquin. Omdat hij persoonlijk worstelde met die vraag, ging hij te rade bij een ethiek- en een rechtsfilosoof. Zaaijer: ‘In Nederland circuleert het hiv-virus nagenoeg uitsluitend onder homomannen. Het argument dat zij daarom geen bloed mochten doneren, heb ik jarenlang verdedigd. Vanuit de maatschappij én het parlement klonk steeds nadrukkelijker tegengeluid. “Het is discriminatie”, vond men. Inmiddels vind ik dat ook. Op 1 januari 2024 is de regel geschrapt.’DenkprocesZaaijer vertelt over het denkproces dat de filosofen hem hebben helpen doorlopen: ‘Als een patiënt hiv-besmet bloed krijgt, veroorzaakt dat verdriet. Maar als je mensen buitensluit omwille van hun geaardheid veroorzaakt dat óók verdriet. Hoe weeg je de belangen af? Dat is appels met peren vergelijken, vond ik. Maar zo gemakkelijk kom je daar bij filosofen niet mee weg.’ Ook besefte Zaaijer steeds beter dat absolute veiligheid niet bestaat. Zaaijer: ‘Je zou bijvoorbeeld elke hiv-test bij de bloedbank twee of drie keer kunnen uitvoeren, voor het geval de eerste test een verkeerde uitslag heeft gegeven. Dat gebeurt niet. Je sluit altijd compromissen.’Piepje in het labIn de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw hebben patiënten via bloedtransfusies hiv en het hepatitis C-virus opgelopen. ‘Daarom is Sanquin zo voorzichtig geworden’, zegt Zaaijer. Het aantal nieuwe infecties met deze virussen is in Nederland sterk gedaald. Bovendien zijn er tegenwoordig medicijnen die hiv succesvol onderdrukken en patiënten met hepatitis C zelfs volledig genezen én zijn de tests op het gedoneerde bloed gevoeliger geworden. Zaaijer: ‘Ook als iemand recent besmet is, klinkt er in het lab al een piepje.’ Desondanks hield de bloedbank nog lange tijd vast aan het strenge regime. Zaaijer: ‘Tot 2015 gold dat wanneer je als man één keer seks had gehad met mannen, je levenslang niet meer mocht doneren. We zijn te lang onnodig voorzichtig geweest. Dat heeft onder homomannen veel leed veroorzaakt.’ Bloedbank als dekmantel‘Als je wilt grinniken, moet je op YouTube mijn naam intoetsen in combinatie met die van Henk Krol. Je ziet dan een filmpje uit 2012 waarin ik aan tafel bij Pauw en Witteman vurig mijn toenmalig standpunt verdedig.’ In het fragment bepleit Henk Sinds 1 januari 2024 mogen ook homomannen bloed doneren. Hans Zaaijer was betrokken bij de besluitvorming.Ieders bloed welkomToegepaste filosofie bestaatAanvankelijk stond Zaaijer vrij sceptisch tegenover de toepasbaarheid van de filosofie. Zaaijer: ‘Ik dacht over filosofen altijd: dat zijn heel begaafde mensen die diepgaand en waardevrij kunnen denken, maar aan wie je in de praktijk niets hebt. Ze schrijven boeken voor elkáár.’ Op een dag realiseerde hij zich letterlijk: toegepaste filosofie bestaat. Mede dankzij dat inzicht ging uiteindelijk het roer om. DOORBRAAK40 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 40ASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 40 24-04-2024 10:3124-04-2024 10:31Krol dat de vraagstelling verkeerd is. De bloedbank moet niet vragen of je als man seks hebt gehad met mannen, maar of je veilig hebt gevreeën. Krol kende zat zogenaamde hetero-mannen die de bloedbank als dekmantel gebruiken: kijk mij eens géén homo zijn, want ik ga naar de bloedbank. Zaaijer: ‘Krol had een punt. Maar je moet ook realistisch zijn. Iedereen verstaat iets anders onder veilig vrijen. Dan moet je dus doorvragen: gebruikt u bij anale seks een condoom van de juiste dikte? Slikt u sperma door? Allemaal vragen die heel privé zijn, en bovendien veel tijd kosten. Er zijn zo’n 400.000 bloeddonoren. Begrijp je wat ik bedoel?’ GenderneutraalSinds 1 januari ’24 krijgt elke bloeddonor dezelfde vragen over seksuele risico’s. ‘Eén vragenlijst voor mannen én vrouwen’, zegt Zaaijer. ‘Dat past in deze tijd.’ Wel discrimineert de nieuwe werkwijze nu in feite een heel klein beetje vrouwen. Zaaijer: ‘Sinds 1 januari wordt in bepaalde situaties aan mannen én vrouwen gevraagd of ze anale seks hebben gehad. We weten dat die vraag bij Nederlandse vrouwen geen medische meerwaarde heeft. Bij hen is het risico op hiv verwaarloosbaar klein. Toch doen we het, want Sanquin sluit homomannen niet meer buiten. We kiezen voor één regime voor iedereen.’ Zaaijer worstelt nu met een volgende vraag: ‘In het bloed van vrouwen die ooit zwanger zijn geweest, kunnen antistoffen zitten die schadelijk zijn voor bepaalde patiënten. In specifieke gevallen is het relevant om daarnaar te vragen. Moet je nu ook aan mannen die ooit vrouw waren, gaan vragen of zij zwanger zijn geweest? Transmannen kunnen immers zwanger zijn geweest toen ze nog een lichaam hadden met vrouwelijke kenmerken. Dat is een interessant dilemma.’ •Hans ZaaijerNOS IUNGIT AMICITIA | 41TEKST & FOTO: Riëtte Duynstee (Oktopus 81)ASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 41ASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 41 24-04-2024 10:3124-04-2024 10:31

Page 41

Page 42

Bij bepaalde darminfecties blijken poeptransplantaties te helpen. Marc Benninga is kinderarts in het Emma-kinderziekenhuis van het Amsterdam UMC en wil in de toekomst poep in pillen verpakken. Driemaal daags voor het etenZo’n tien tot twintig procent van de schoolgaande kinderen heeft last van chronische buikpijn zonder aanwijsbare medische oorzaak. ‘Een grote groep’, zegt Marc Benninga (Dido, 1981), hoogleraar Kindergeneeskunde, in het bijzonder kindermaag-, darm- en leverziekten. ‘Er zijn kinderen bij die er erg onder lijden.’ Omdat er voor therapie-resistente buikpijn geen goede behandeling bestaat, startte hij vier jaar geleden een onderzoek naar poeptransplantaties. De resultaten worden binnenkort gepubliceerd: voor een deel van de kinderen is het effectief. Poeptransplantaties worden – met wisselend succes – ook gegeven aan mensen met colitis ulcerosa, het prikkelbare darmsyndroom, obesitas en anorexia. De darmflora heeft bovendien invloed op angst en depressie. ‘Het lijkt voor alles te werken’, zegt Benninga. ‘Het is hartstikke hot, maar voor de meeste aandoeningen is het bewijs nog altijd flinterdun.’ Sinds de oudheidPoeptransplantaties zijn al bekend sinds de oudheid. Benninga: ‘De Chinezen doen het al duizenden jaren, en ook woestijn-volkeren transplanteerden eeuwenlang poep om darminfecties te voorkomen.’ Van een donatie heeft iemand zo’n negen maanden profijt. Daarna is de oorspronkelijke darmflora weer terug. De ontlasting wordt via een sonde in de dunne darm gebracht. Benninga: ‘Voor patiënten is dit een vervelende procedure, omdat de sonde van buitenaf met een magneet door de gevoelige kronkels in het maagdarmkanaal wordt geleid. Daarom starten we een onderzoek waarin de ontlasting in pillen is verpakt. Zo’n capsule slik je gewoon door.’ HypnotherapieBuikklachten zonder medische oorzaak zijn moeilijk te behandelen. Uit frustratie grijpt Benninga daarom alles aan om kinderen tóch te kunnen helpen. Hij vertelt: ‘Zo’n twintig jaar geleden zat ik tijdens een diner naast een onderzoeker uit Manchester. Hij boekte succes met hypnotherapie. Eerst dacht ik: hou toch op met die onzin. Maar later dacht ik: wat kan het mij schelen? Toen ben ik voor chronische buikpijnklachten een onderzoek gestart naar hypnose, met onder andere adem - halings-, concentratie-, en visualisatieoefeningen. Bijvoorbeeld: je darmen zijn als een rivier met stromend water.’ Het AMC (inmiddels Amsterdam UMC) was niet blij met het pioniers - werk van Benninga. Zo’n onderzoek hoort niet thuis in een academische setting, vonden zij. Maar ZonMw (Zorgonderzoek Medische Wetenschappen, een onderdeel van het NWO) gaf hem en zijn collega Arine Vlieger, kinderarts in Nieuwegein, een grote subsidie. Benninga: ‘De resultaten waren spectaculair. Hypnose hielp bij zestig procent van de kinderen. Het is mijn succesvolste onderzoek ooit.’KwakzalversBenninga treft nu voorbereidingen voor een onderzoek naar acupunctuur. ‘Ik ga uit van het positieve. De Chinezen doen het al drieduizend jaar, dus waarom zou het onzin zijn? In het Donoren en donateursPoepdonoren moeten kerngezond zijn en ‘matchen’ met poepontvangers. Benninga: ‘Er is veel gêne. Mensen doneren liever bloed dan hun ontlasting.’ Gelddonateurs moeten vertrouwen hebben in zijn onderzoek. Benninga: ‘Voor de poeppillen zoek ik tien financiers die bereid zijn om elk €50.000 te betalen. Zoveel kost het onderzoek. Zodra die er zijn, kunnen wij van start.’ DOORBRAAK42 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 42ASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 42 24-04-2024 09:3124-04-2024 09:31Westen is acupunctuur bij kinderen met obstipatie nog nooit onderzocht. Ouders zijn wanhopig. Ik verwacht dat ze graag meewerken.’ Ook loopt er een onderzoek naar de werking van pepermuntolie en Wilhelminapepermunt voor kinderen met chronische buikpijn. Benninga: ‘Gaaf hè! Wij doen hier schitterend onderzoek.’ Hij wil te allen tijde wetenschappelijk bewijs en staat kritisch tegenover complementaire – oftewel alternatieve – geneeswijzen en plaatst veelvuldig aanhalingste-kens in de lucht: ‘Patiënten zijn bereid om honderden euro’s te betalen voor “gezonde” supplementen. En kwakzalvers vinden altijd “schadelijke” parasieten in de ontlasting. Patiënten komen bij mij met vuistdikke “diagnoserapporten”. Ik zeg dan: “Ga maar terug naar de kwakzalver als die het zo goed weet.”’Door de plee‘Mensen geloven de wetenschap niet meer’, zegt Benninga. ‘Heel vreemd. Ze willen ook geen medicijnen meer. Ze denken dat de dokter er beter van wordt.’ Wat dat betreft kan er op zijn poeppil toch weinig verdenking rusten. Benninga: ‘Jawel hoor. Ze denken ook dat ik rijk word van Wilhelminapeper-munt. Maar het zijn wél natuurlijke producten. En dat strekt weer tot aanbeveling.’ Aan de andere zijde van het spectrum zijn het de financiers die Benninga moet zien te overtuigen met zijn onderzoek naar poeppillen, acupunctuur en peper-muntolie. Benninga: ‘Patiënten gaan niet dood aan buikpijn of obstipatie. Dan is het veel moeilijker om subsidie te krijgen.’ Ten eerste hoopt hij financiers te vinden voor zijn onderzoek naar poeppillen. Het onderzoek kost veel geld. Benninga: ‘Alle gedoneerde poep wordt gecontroleerd op bacteriën, virussen en parasieten. Ook kerngezonde mensen blijken in hun darmen een dierentuin met zich mee te dragen. Daardoor voldoet slechts één op de tien donaties aan onze strenge eisen. De rest gaat letterlijk door de plee. Allemaal subsidiegeld.’ •Marc BenningaNOS IUNGIT AMICITIA | 43TEKST & FOTO: Riëtte Duynstee (Oktopus 81)ASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 43ASC24 Hans Zaaier en Marc Benninga 04.indd 43 24-04-2024 09:3124-04-2024 09:31

Page 43

Page 44

De intercity naar Vlissingen, je hebt er natuurlijk weleens in gezeten maar dan stap je met een gerust hart uit in Heemstede-Aerden-hout, of hooguit Den Haag of Rotterdam. Maar wie de 2,5 uur treinen uitzit, treft net voor het eindpunt het pittoreske Middel - burg: met zo’n 45.000 inwoners toch echt de hoofdstad van Zeeland. We hebben gehoord dat het een aantal reünisten van het ASC/AVSV het heeft bestaan om in deze uithoek domicilie te kiezen. Gelukkig verzamelen ze zich in clubverband, op de eeuwenoude sociëteit De Vergenoeging.Een korte wandeling door het centrum leert dat Middelburg niet zo gek veel verschilt van Amsterdam: er zijn grachten, er is een Kalverstraat, een Dam en er zijn ruim voldoende VOC-panden. Alleen het stad - huis lijkt niks op de Stopera en is zelfs uit - bundig barok voor zo’n kleine, protestante gemeente. We treffen een trouwambtenaar in smoking die vergeefs op de roodgele kasteelpoort staat te kloppen. We laten de beste man achter in zijn misère want we hebben een afspraak met reünisten Willem Zevenbergen (Beets 75) en Pien Cohen Tervaert (Kewajam 78) aan de Dam, of eigenlijk Damplein 1, in de lunchroom van de drukbezochte Fromagerie. We keuren het menu met Amsterdamse bril: stokbroodjes met koude of warme kaas - soorten en salades waar in feite mayonaise - mengsels wordt bedoeld. Dat is lang geleden, lunchen zonder zuurdesem of avocado. Havercappuccino staat ook al niet op de kaart, maar dat is misschien te veel gevraagd van een kaasspecialist. Wijze beslissingHet echtpaar Zevenbergen besloot na een werkend leven in onder meer de VS en Parijs om naar Zeeland te verhuizen. Dat ging niet zonder slag of stoot: ‘Willem heeft me drie jaar lang moeten overtuigen’. Terwijl Pien met volle teugen van het Parijse leven genoot, wilde Willem wel weer eens wat dichter bij zijn kinderen en kleinkinderen zijn. Op de avond van haar zestigste-verjaardagsfeest besloot ze: ‘Vanaf nu ben ik een wijze vrouw, en neem ik een wijze beslissing: ik doe wat de liefde van mijn leven gelukkig maakt.’Verhuizen naar Amsterdam was geen optie: te druk, ‘veel van de authenticiteit is toch al verdwenen’, dus werd het zomerhuis van haar ouders in Zoutelande, waar al vele vakanties waren gevierd, in 2018 hun woon - huis. Ze wonen er ‘heerlijk’, niet midden tussen de toeristen maar ‘in werkend Zeeland’, tussen de boeren in de biblebelt. De ‘hele lieve’ buren met diepreligieuze leefregels wekken soms verwondering, De Zeeuwse clubEen aantal reünisten is in Zeeland neergestreken, en borrelt gezellig samen in sociëteit De Vergenoeging in Middelburg. Wij mochten gerust langskomen.Foto links vlnr: Jan Wolter Molster (Atomos 66), Mickey de Rooij (Bever 72), Fokke van der Werf (Thalia 66), Maarten Oortman Gerlings (Odoleh 83), Willem Zevenbergen (Beets 75), Henri Fagel (Beets 55), Pien Zevenbergen-Cohen Tervaert (Kewajam 78), Willemien van Montfrans-Hartman (Minerva 59), Henk van Montfrans (Dido 58), Lous Molster-de Jong (Idoena 65) en Laurens Brugmans de Koster (Hebe 73). Foto midden: barvrouw Pien44 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Zeeland 05.indd 44ASC24 Zeeland 05.indd 44 24-04-2024 09:4724-04-2024 09:47>vertelt Pien. Op een verjaarsvisite – ‘zo’n kringverjaardag met punten slagroom-taart’ – vertelde de buurvrouw van een val met haar fiets, omdat haar ‘zondagse rok’ te strak zat, dus die zou ze voor de veilig - heid nooit meer dragen. ‘Ik zei gelukkig niet “jeetje!”, maar toen ik opperde dat ze die rok toch gewoon kon bewaren voor als ze een keer ging dansen, reageerde de buurvrouw als door een wesp gestoken: “Dansen!? Wij dánsen niet!”’ En typerend voor de dorpsdynamiek: dezelfde middag nog werd Willem in de supermarkt door een buurtgenoot op de hoogte gebracht van de faux-pas van zijn vrouw. SubclubsZe genieten van het strand, waar ze een typisch withouten ‘kotje’ met strandstoelen en een koelbox huren, en van het klein - steedse culturele leven in Middelburg. Op sociëteit De Vergenoeging treffen ze gelijkgestemden. Want hoewel er heus een enkele Zeeuw lid is, zijn de ongeveer 250 leden vooral import. Willem is secre - taris, en hoopt dat er wat vergroening gaat komen. Pien lacht: ‘Maar nu ben ik de jongste! Dat vind ik net zo leuk!’ Er zijn wel dertig subclubjes, zoals een bridge-, kook- of biljartclub (pas op: niet- leden betalen 20 cent voor een potje biljart) en Pien is lid van de subclub Waterput, de naam verwijst naar de Afrikaanse gewoonte om het nieuws door te nemen tijdens het water halen: ‘We bespreken serieuze onderwerpen, vrouwen onder elkaar. Heel breed, het kan gaan over dementie, of over de verkiezingen.’De overgang van kosmopolitisch Parijs naar Middelburg was geen probleem: ‘We hebben zo lang in het buitenland gewoond dat we gewend zijn om ons snel aan te passen.’ En ’s zomers veel aanloop van vrienden en familie, zeker? ‘Oh nee, dan zijn we hier helemaal niet!’ roept Pien uit, ‘veel te druk met toeristen!’ En Willem biecht op: ze hebben nog een vakantiehuis in Amerika, in de Catskills – dat is het bos - rijke gebied waar veel Newyorkers vakantie vieren. ‘Daar zitten we dan ’s zomers’, zegt Willem, ‘lekker houthakken voor de zeven open haarden want er is geen cv, een beetje kamperen is het, heerlijk!’ Goed wonenNee, het voor- en najaar, dan is het goed wonen in Zeeland. En niet alleen pensio - nado’s genieten van de Zeeuwse stranden en het plattelandsritme, bevestigt Lous Molster-de Jong (Idoena 65) op de sociëteits - borrel diezelfde avond. Zij en echtgenoot Jan Wolter Molster (Atomos 66) verkasten als pril gezin van Voorschoten naar Ter - neuzen, voor zijn baan bij Dow Chemical. ‘Mijn vriendinnen vroegen meewarig of ik dan maar een latrelatie zou aangaan met Jan Wolter, want ik ging toch niet serieus wónen in Terneuzen?’ lacht Lous. Na een uitstapje naar Zwitserland keerden ze in 1994 weer terug naar Zeeland, ditmaal Middelburg, waar ze nog altijd wonen. ‘In de randstad zit toch niemand op je te wachten’, zegt Lous. En ook Jan Wolter zegt nooit meer weg te willen. Dan komen de dames van subclub Amuse Girls langs met schalen zelfgemaakte borrelhapjes en plotseling staan we oog in oog met de nestor van vanavond: Henri Fagel (Beets 55). Veere‘Faazjèl’, corrigeert hij vrolijk, want zijn achtergrond is Frans, Hugenoots. Sinds 2005 woont hij weer in zijn ouderlijk huis in Veere, sinds zijn vrouw stierf in 2011 is hij alleen maar in allerlei raden en clubs actief. Henri Fagel is met recht een Zeeuw te noemen, zijn voorouders waren wijnhande-laars in Middelburg, zijn vader was een bekende predikant, die het boek Zeven eeuwen Veere schreef. De eindtachtiger rijdt in zijn auto overal naartoe, hij is zowel lid van deze sociëteit als van die in Veere, én van senioren-hoogopgeleidenclub Probus. NOS IUNGIT AMICITIA | 45TEKST Olga van Ditzhuijzen (Bever 96) FOTO'S Riëtte Duynstee (Oktopus 81)ASC24 Zeeland 05.indd 45ASC24 Zeeland 05.indd 45 24-04-2024 09:4724-04-2024 09:47

Page 45

Page 46

ADV_ASC_2024_01.indd 46ADV_ASC_2024_01.indd 46 24-04-2024 09:2624-04-2024 09:26Van die sociëteit in Veere is Willemien van Montfrans-Hartman (Minerva 59) inmiddels ook lid. Dat was vroeger voor vrouwen niet toegestaan, zelfs niet toen ze in 1984 nota bene burgemeester was van die stad. Voor dat ambt werd ze gevraagd toen ze wethouder was in Broek in Waterland, dat was haar woonplaats toen ze nog werkte als docent Engels. Ze twijfelde niet om naar Veere te verhuizen, ‘een mooi stadje aan een doodlopende weg’. Voor echtgenoot Henk van Montfrans (Dido 58) zat er niks anders op dan jaren - lang pendelen tussen zijn werk in Haarlem en het Veerse stadhuis. ‘Hij was wel blij dat ik in 1989 burgemeester van Katwijk werd, een stuk dichterbij.’ Het echtpaar woont sinds 2008 op de buitenplaats ’t Hof Ravestein in Grijpskerke, waar het toch niet piepjonge koppel vele bergen werk in de tuin verzet – met prachtig resultaat, de tuin is bekend onder groepen tuinliefheb-bers die er rondleidingen kunnen krijgen. ‘Ze zeggen dat Zeeuwen stug zijn, maar ze zijn gewoon bescheiden’, zegt Willemien. Dat is meteen het politieke probleem, verklaart ze: ‘Zeeuwen zijn niet assertief genoeg. Ze gaan eerst netjes alle feiten verzamelen, en dan doen ze een aanvraag bij de overheid. Dan zijn ze meestal te laat.’ Ze vindt het een schande dat de marinebasis er niet komt, en dat de bouw van nieuwe onderzeeërs naar een andere partij gaat. ‘Zo jaag je leegloop en vergrijzing aan.’ Avontuu rMickey de Rooij (Bever 72), zilverspecialist, oud-hoofdredacteur van een blad over historische buitenplaatsen en eindredacteur van het clubblad van De Vergenoeging, vindt Zeeland nog wel een beetje wennen. Ze mist vooral de scherpe humor, ‘ik sta hier steeds mijn grappen uit te leggen’. En het is ook wel ‘veel grijze hoofden’. Eén en al cultureel erfgoed, maar wel een beetje braaf, is kortom haar vonnis. Dus pakt ze graag de auto om 2,5 uur naar Amsterdam te karren. ‘Zo’n ramp is dat ook weer niet.’ Zij en partner Laurens Brugmans de Koster (Hebe 73) werden verliefd op Zeeland toen ze tijdens de coronapandemie verveeld door Nederland toerden. ‘Wat een mooi licht, wat een rust!’ Ze zagen een huis te koop in Veere. ‘We dachten: nog één keer een spannend avontuur.’ Veere bleek bij nader inzien wel erg klein, dus na conclaaf met vriend Willem Zevenbergen werd het Middelburg: ze waren altijd bevlogen zeilers, nu ligt er een motorboot voor de deur. Met Laurens had ze tijdens de studietijd al twee jaar verkering, ze woonden zelfs al samen. Toen ging het uit. ‘Ik kwam hem na 32 jaar weer tegen, we waren allebei getrouwd geweest en gescheiden. Het klikte weer, en we zijn zowat gelijk gaan samenwonen. Het lijkt wel een aflevering van Memories, hè?’ Inmiddels zijn ze alweer veertien jaar samen, in een grachtenpand, ‘maar dan niet in Amsterdam’. Pikdonker Maarten Oortman Gerlings (Odoleh 83) woont op buitenplaats Overduin, waar hij van kleins af aan vakantie vierde. Zijn voorouders, bankiers uit Middelburg, kochten het ooit als zomerverblijf. ‘We hadden al eerder de kans om hier naartoe te verhuizen, maar hadden een leuk huis in Laren en de kinderen vonden de hockey - clubs hier niet goed genoeg. Toen de kin - deren uit huis gingen, zijn we toch gegaan.’ Hij houdt van de pikdonkere nacht, dat je niet alleen de Grote en de Kleine Beer maar de hele Melkweg kunt zien, dat je nog even snel naar het strand kunt ’s avonds, het is nog steeds een lange vakantie. ‘Tegelijk is dat jammer, want nu kan ik hier niet meer écht op vakantie: telkens zie ik een klus, een tak die moet gesnoeid, gras dat moet gemaaid. Dus misschien gaan we nu op zoek naar een vakantie-huis in Frankrijk.’ •NOS IUNGIT AMICITIA | 47ASC24 Zeeland 05.indd 47ASC24 Zeeland 05.indd 47 24-04-2024 09:4724-04-2024 09:47

Page 47

Page 48

ILLUSTRATIE: SHUTTERSTOCKIk zou het kunnen hebben over stroopwafels van dertien euro, over TikTokrijen voor frites in de hoofdstedelijke Negen Straatjes, over het zeer welkome antwoord op dat vreselijke ‘kleine bordjes om te delen’-concept: loeigrote schalen om te delen, zoals het hoort. Over crispy chilli-oil; geinig om zelf te maken als je het niet erg vindt dat je huis nog een week naar gefrituurde chilivlokken en knoflook ruikt. Over zuurdesembrood en bonenschotels en andere restverschijnselen van de pandemie. Trends en modegrillen genoeg. Maar eigenlijk zijn er maar twee die werkelijk van belang zijn aan tafel: de ommezwaai richting gezonder en vaker plantaardig eten en minder alcohol drinken.‘Dat maak ik zelf wel uit!’ roept de meute, als de dood dat de betuttelpolitie de biefstukjes van ons bord komt grissen. En ja, het is misschien leuker om hier enkel de comeback van Het Koekje te duiden als hang naar comfort en betaalbaar lijkende luxe – er zijn inmiddels tal van gespecialiseerde winkels waar men gretig drie euro neertelt voor één los chocoladekoekje. Maar het feit dat veel mensen aangespoord door de sociale media koek- en friethappend door de binnenstad slenteren, kan ook gezien worden als exemplarisch voor vraagstukken als de druk op de zorg, gebrek aan geduld en aandacht voor eten en doorgeschoten individualisme. Het is dan ook niet vreemd dat ik in mijn zoektocht naar foodtrends stuitte op reünisten die wérkelijk van goed eten houden en daarbij vanuit hun eigen redenen bewuster zijn geworden dat verandering nodig is. Vlees mevrouw, u weet wel waarom nietToen ik in de vroege jaren negentig actief lid was kende ik er niet één. Pas later leerde ik vegetariërs kennen. Van vegans had überhaupt nog niemand gehoord. Een van de meiden met wie ik in die jaren negentig regelmatig kookte en at, was Daphne Nellensteijn (Dis 92). Dat zou vandaag de dag niet minder leuk zijn, maar wel anders. Zij eet alleen nog maar volwaardig plantaardig, al was voor haar de aanleiding niet zozeer klimaatverandering of het streven naar duurzaamheid voor de planeet. In de jaren na haar afstuderen aan de ACTA kwam ze terecht in het voor velen bekende patroon van kinderen krijgen (vier), keihard werken (in haar geval aan een eigen tandartspraktijk), en het sociaal gezien allemaal op de rit proberen te houden. ‘Eigenlijk had ik vanaf dat punt voortdurend fysieke klachten en pijn in al m’n gewrichten. Het advies bleef een beetje steken bij ‘ga meer sporten’, en ik rende intussen maar door. Op een gegeven moment kon ik geen vijfhonderd meter meer lopen. Ik was een jaar of veertig en een orthopeed had flink wat slijtage in m’n knie en heupen waar - genomen. Holy fuck, dacht ik – zit ik dan in een rolstoel als ik zestig ben?’Nellensteijn kwam via internet uit bij een leefstijlprogramma op basis van wetenschappelijk onderzoek dat Plants for Joints heet. Het is door artsen en diëtisten ontwikkeld voor mensen met reuma en artrose, en het bestaat naast beweging en stressreductie uit een dieet waar alle ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen uit zijn gehaald: suiker, alcohol, alle geraffineerde voedingsmiddelen en alle dierlijke eiwitten en vetten. Nellensteijn was eerder al gestopt met melk en gluten. De volgende stap: vlees. En dat was nogal een horde, voor iemand uit een jagersgezin. Ze houdt van koken, en was gewend om een maaltijd op te bouwen rondom vlees. ‘In mijn familie wordt gejaagd, en op mensen die geen vlees aten zat bij ons thuis een grote sticker. Maar het was in coronatijd en ik dacht: nú is het moment, Trends aan tafelModegrillen zijn er zat in wat we eten, weet foodie Delilah van Eyck, maar in feite gaat het op de langere termijn om twee majeure veranderingen: gezonder en meer plantaardig eten en – niet schrikken – minder alcohol drinken.48 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Trendsaantafel 04.indd 48ASC24 Trendsaantafel 04.indd 48 24-04-2024 09:4624-04-2024 09:46ILLUSTRATIE: SHUTTERSTOCKik ga dit vier maanden lang helemaal goed doen. Ik had ook echt zin om het kokend aan te gaan, om erachter te komen dat ik het helemaal niet moeilijk vind om mooie en voedzame gerechten op tafel te zetten die puur plantaardig zijn. In plaats van lamsbout werd bloem - kool the centerpiece. Binnen twee weken voelde ik me al stukken beter. En inmiddels kan ik zelfs rustig aan sporten zonder pijn.’Het heeft haar ontegenzeggelijk goed gedaan. Middels voeding je microbioom weer op orde krijgen om te zorgen dat ontstekingen minder snel ontstaan, kan helpen chronische aandoeningen te voorkomen. Daarom én met het oog op duurzaamheid en klimaat - verandering, zou een plantaardig voedselpatroon voor iedereen een win-win situatie zijn, niet? Healthy you, healthy planet, dat werk. Toch is Nellensteijn voorzichtig met, zogezegd, het evangelie ver - spreiden. Iedereen zal voor zichzelf moeten ontdekken waarom (vaker) plantaardig eten goed is, want ‘preken levert weerstand op’.Jij geen glas? Doe niet zo ongezellig Iemand die liever wel van de daken schreeuwt dat de huidige manier van consumeren onhoudbaar is en verbijsterd gadeslaat hoe zijn kennissenkring weigert het voedselpatroon aan te passen (‘puur egoïsme’), is Marcel van Wolferen (Hebe 79), die jarenlang op hoog niveau kookte en caterde en een van de oprichters is van de Zuidermrkt (sic) in Amsterdam-Zuid, met een ruim aanbod aan biologisch voedsel uit een eerlijke keten. Cijfers van het CBS laten zien dat het aantal vleeseters in Nederland de afgelopen drie jaar nauwelijks is afgenomen, maar Van Wolferen is een van de weinigen die wél stappen zet om een betere planeet voor onze kinderen achter te laten. Vlees wordt bij hem thuis niet meer gegeten, de auto heeft plaatsgemaakt voor een elektrische fiets en hij heeft zich ook verdiept in ons maatschappelijke drankprobleem, dat niet minder groot wordt nu er ruim wetenschappelijk inzicht is in de negatieve gevolgen van drank voor de gezondheid. Hoe zit dat met de No & Low Alcohol-beweging?‘Na tabak is nu alcohol toe aan een kritische herbeschouwing. Met 2,7 miljoen probleemdrinkers en een al jaren stijgend aantal verkeerslachtoffers door alcohol is dat ook nodig. Van de Nederlanders vindt 59 procent je “heel ongezellig” als je niet meedrinkt, dus de groepsdruk is hoog. Wist je dat van de 65plussers zestig procent dagelijks drinkt?!’ Van Wolferen heeft deze cijfers voorhanden omdat hij in de ‘No & Low’ drankenimport en -distributie zit. Volgens hem zijn het vooral Gen-Z’ers en millennials die hierin trendsettend zijn. Het merendeel van de verstokte slempers moet zich ook weleens achter de oren krabben, want 70% van de alcoholdrinkende Nederlanders zegt op zoek te zijn naar goede dranken met minder of geen alcohol. ‘En die zijn er gelukkig in ruime mate, voor alle momenten en combinaties met voedsel: denk aan producten, deels gefermenteerd, als kombucha, kefir of mede (honingwijn). Dranken die zich breed met voedsel laten combineren omdat fermentatie zorgt voor frisse zuren, fruitigheid, soms een licht zoetje, maar ook umami-achtige nuances die zelfs combineren met roodschimmelkaas, oesters met ponzu of tarte tatin. Ook de bieren worden steeds interessanter met exotische IPA’s, NEIPA en een trappist als de Nillis van La Trappe, heerlijk bij het Hollandse kaasplateau.’Er is ook een generatie witte wijnen die met sous-vide vacuüm de-alcoholisering op lage temperatuur goede resultaten boekt, weet Van Wolferen. 'De innovatie komt van oudsher van de Duitse wijnuniversiteiten, die deze patenten al in 1905 deponeerden en nu experimenteren met het afvangen en weer toevoegen van de vluchtige geur en smaakstoffen die met de alcohol verdwijnen. Het gaat dus nog leuker worden en restaurants die tot de wereldtop behoren met hun groentemenu’s, weten hoe hun gasten te verrassen met knetter - goed dier- en alcoholvrij arrangement.’GoudbruinKortom, voor de weldenkende mens valt er ruim voldoende te experimen-teren aan tafel. En wil je toch weten wat er op dit moment echt übertrendy is? De nederige kool, volgens The New York Times. Tip van mij: door de stronk heen in parten snijden, insmeren met een mengsel van miso, gochujang-saus en een kneep agavesiroop en diepdonker goudbruin roosteren in de oven. Pretty kool. •Stoppen met vleeseten was nogal een horde, voor iemand uit een jagersgezin NOS IUNGIT A MICITIA | 49TEKST Delilah van Eyck (Dis 93)ASC24 Trendsaantafel 04.indd 49ASC24 Trendsaantafel 04.indd 49 24-04-2024 09:4624-04-2024 09:46

Page 49

Page 50

De docent had een zaal vol internationale stu - denten voor zich. Veelal Amerikaans, hij wist dat hij op zijn woorden moest letten. De les ging over het boerkaverbod dat in Nederland geldt in het ov, het onderwijs, de zorg en in overheidsgebouwen. De studenten begrepen er niets van. Waarom zo’n verbod? ‘Stel je voor’, zei de docent, ‘dat ik hier nu voor jullie zou staan in een boerka. Zouden jullie dat prettig vinden?’ Niemand in de zaal had er een probleem mee. Er kwam wel een wedervraag. Van een jongen die moslim was. ‘En u dan, zou u les willen hebben van een docent in boerka?’Daar gaat het nu niet om, zei hij nog, maar de jongen bleef doorvragen. Uiteindelijk zei de docent: ‘Liever niet.’Na vele jaren van trouwe dienst bleek dit moment het einde voor deze docent bij de universiteit. Ik had het verhaal opgevangen op een borrel, het was zo’n anekdote die mensen na een paar biertjes verontwaardigd aan elkaar doorvertellen. Stel je voor, je baan verliezen om zoiets futiels. Waar gaat het heen op de universiteit? Toen ik de docent later belde, bleek het verhaal te kloppen. Hij was inmiddels door een speciale commissie vrijgepleit van islamofobie, de aanklacht die tegen hem was ingediend door een student, maar de instelling had hem geen nieuwe colleges gegeven. Als freelancer was hij kansloos. Zelf wetenEr worden al jaren kranten vol geschreven over een politiek-correcte denkdwang op universiteiten, een overgevoelige en illiberale cultuur van zelfcensuur, triggerwarnings, safe spaces en meldpunten, in het belang van diversiteit, inclusie en gelijkheid – ja, ik probeer hier het besmette woord ‘woke’ te vermijden. Dat woord wordt zo onnauwkeurig gebruikt, als een etiket voor alles wat mis is met de huidige tijd.Ik kan het weten, want ik schreef die stukken zelf ook. Altijd met een bepaalde weerzin. Want ja, er is veel veranderd in de vijftien jaar sinds ik sociologie studeerde aan de UvA. Wij waren wel overwegend links en uitgesproken, maar klaagden niet over het overschot aan witte mannen op het curriculum, dienden niet zomaar klachten in tegen docenten en waren niet erg bang om iets fouts te zeggen in de werkgroep.Maar niet al die veranderingen zijn for the worse en het is in elk geval niet zo’n groot probleem als sommige radicaal- rechtse figuren ervan maken. Zo’n cultuur is niet totalitair, zoals vaak wordt beweerd, maar bestaat uit mensen die daar uit eigen wil aan meedoen. Zij mogen met z’n allen immers zelf weten wat zij belangrijk vinden in hun arena, zelfs als het een ideologische modegril is die zich slecht verhoudt tot een vrije academische geest. Bovendien is de strijd van anti-woke vaak nog zorgwekkender. In bibliotheken in de Verenigde Staten zijn vorig jaar 4.200 boeken verboden verklaard, bijna altijd om tere kinderzieltjes tegen lhbti- of anderszins seksuele thema’s te beschermen. Enge, conservatief-christelijke preutsheid. Hoewel beide kampen nare illiberale trekjes vertonen, vindt er maar aan één kant daadwerkelijk censuur plaats. MeedraaienToch kan de cultuur op universiteiten op momenten ook kwaadaardig worden in zijn gevolgen. Bijvoorbeeld als docenten vermalen worden door de combinatie van een kil bureaucratisch meldpunt voor sociale veiligheid en bloeddorstige studenten. Of als laffe bestuurders mee - buigen met boze studenten uit angst voor reputatieschade. De oorlog in Gaza heeft deze neiging verder op scherp gezet en voor enkele gênante incidenten gezorgd. De voorzitter van Harvard wilde niet onomwonden zeggen dat een oproep tot genocide op Joden op haar universiteit ontoelaatbaar is. Dat ligt aan de context, zei ze, bang voor het activistisch-linkse pro-Palestina-deel Keer de denkdwangDit is een tijd die vraagt om morele moed50 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Column Kraak 05.indd 50ASC24 Column Kraak 05.indd 50 24-04-2024 09:2824-04-2024 09:28van haar studenten dat graag de leus From the river to the sea scandeert. De Hogeschool Utrecht annuleerde een lezingenreeks over de Holocaust na kritiek van activisten op de betrokkenheid daar - bij van het CIDI, volgens hen een te activistische pro-Israël-club. En na kritiek daarop kwamen de lezingen er toch weer wel. De bestuurders draaiden telkens in de hoop iedereen tevreden te houden. Ze hadden ook meteen kunnen zeggen: wij vinden het onderwijs over de Holo - caust belangrijk en wij blijven achter het idee staan. Laffe bestuurdersDit is een tijd die vraagt om morele moed. Denkdwang kan alleen ontstaan uit lafheid, als mensen met macht niet pal staan voor hun overtuigingen. Dat mensen zonder macht bang zijn – om hun baan te ver liezen, of hun vrienden – kun je ze nauwelijks kwalijk nemen. Maar van bestuurders moet je meer verwachten. Zij moeten hun liberale waarden te allen tijde verdedigen. En altijd blijven kijken of hun medewerkers niet verzwolgen worden in het kielzog van goede bedoelingen.En van alle mensen die stilzwijgend mee gaan in een onvrije cultuur hoop je dat ze het eens proberen: de meute tegenspreken in de werkgroep, een keer niet het sociaal wenselijke antwoord geven in college, opkomen voor iemand die onterecht fout is verklaard. Dan komen ze er vanzelf achter dat het ook weer niet zo eng is om dwars te zijn. Ze zullen merken dat ze meer medestanders hebben dan ze denken. •Haro Kraak is verslaggever bij de Volkskrant en schrijver. Zijn tweede roman Het water bewaart ons verscheen in 2022.NOS IUNGIT A MICITIA | 51TEKST Haro Kraak (Beets 06) ILLUSTRATIE Joost Hölscher (Homerus 80) COLUMNASC24 Column Kraak 05.indd 51ASC24 Column Kraak 05.indd 51 24-04-2024 09:2824-04-2024 09:28

Page 51

Page 52

Page 53

Page 54

5 november nog president van de VS worden. Ondertussen worden door de minister historische besluiten genomen. Beperkt de demissionaire status in deze electorale context de beleidsruimte? Ollongren: ‘Het is gewoon een feit, dit kabinet is demissionair. Maar het is ook een feit dat deze nieuwe Kamer al tot twee keer toe per motie heeft gezegd: doorgaan met de steun aan Oekraïne! En het versterken van de krijgsmacht is langetermijnbeleid. Daar heb je gewoon uitvoering aan te geven, anders kunnen we allemaal thuis gaan zitten. Zolang ik hier minister van Defensie ben, zal ik, demissionair of niet, alles doen wat nodig is om Oekraïne te steunen en de krijgs -macht te versterken. Maar natuurlijk, de Kamer kan er altijd iets van vinden.’ Trump-proofDe Nederlandse krijgsmacht krijgt de komende jaren miljarden extra te besteden om Trump-proof te worden. Na dertig jaar bezuinigen. Wat doet dat in de organisatie? High fives? Moet je mensen wakker schudden? Vragen ze om even in hun arm te knijpen? Ollongren: ‘Ik ben sinds januari 2022 minister van Defensie. Daarvoor was ik het niet. Maar ik kan wel zeggen dat ik en al mijn collega’s in de NAVO er heel anders instaan dan vóór de grootschalige invasie van Rusland. Die oorlog, dat is écht een gamechanger.’ Kom bij Ollongren niet aan met een visie dat het Westen voor de oorlog in Oekraïne de hand in eigen boezem moet steken. ‘Er zijn allerlei momenten geweest in de recente geschiedenis waarop Poetin heeft gehint op of zelfs aangekondigd heeft dat er wat Rusland betreft grenzen zijn aan de uitbreiding van de NAVO. Denk aan zijn bekende speech in 2007 in München waarin hij beweerde dat het NAVO-bond-genootschap in 1990 had beloofd niet te zullen uitbreiden naar nieuwe landen in Oost-Europa en dat Rusland de uitbreiding naar het oosten als een bedreiging zag. Maar dat kan nóóit een excuus zijn om een soeverein land binnen te vallen. Dat is gewoon een flagrante schending van de internationale rechtsorde.’ GetalsverhoudingHeeft het zin om te praten? Ollongren: ‘Als Rusland bereid is alle gebieden, inclusief de Krim, terug te geven én belooft alle oorlogsschade te zullen ‘Wij moeten ons voorbereiden om Rusland decennia-lang te kunnen weerstaan’54|NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Kajsa Ollongren 05.indd 54ASC24 Kajsa Ollongren 05.indd 54 24-04-2024 09:3824-04-2024 09:38vergoeden én bereid is om Poetin uit te leveren om voor het Internationaal Strafhof in Den Haag te verschijnen.’ Dat lijkt me geen lekkere binnenkomer. Mogelijk willen de bewoners van de door Rusland bezette gebieden ook helemaal niet terug naar Kyiv en komen er dan weer massale vluchtelingenstromen op gang. Ollongren: ‘Kijk, Oekraïne gaat over de onderhandelingen. Dus dat is niet aan ons, maar écht aan Oekraïne. Oekraïne vecht, wij leveren alleen maar wapens en munitie en trainen militairen.’ Overigens ziet Ollongren geen aanleiding om te praten met het pistool op de borst. ‘Niet alleen Zelensky, niet alleen zijn regering maar alle Oekraïners willen vechten omdat ze zeggen: we kunnen dit niet laten gebeuren.’ Uiteindelijk zal dan de getalsverhouding in mensenlevens, materieel en oorlogsschade de doorslag geven. Het kabinet ziet die verhouding op termijn in Oekraïens voordeel verkeren. Ollongren: ‘Poetin denkt time is on my side, maar dat is niet zo. Kijk naar de frontlijn, de Zwarte Zee, de Krim; de Russen staan behoorlijk onder druk. Zolang Oekraïners vol overtuiging door willen vechten, moeten wij met net zoveel overtuiging hen daarin blijven steunen.’DreigingZou het kunnen dat Kyiv zich door onze steun misschien ook verplicht kan gaan voelen om door te moeten vechten? Ollongren: ‘Ik deel de wens tot spoedige vrede, maar nogmaals, dat is echt aan Kyiv, niet aan ons en al helemaal niet aan Rusland. Als Oekraïne wil onderhandelen over de bezette gebieden, dan staat dat Kyiv vrij. Maar Oekraïne geeft aan door te willen vechten en daar helpen wij het land bij omdat hún vrijheid onze vrijheid is.’ Daarmee vecht, in de visie van Ollongren, Oekraïne voor onze veiligheid. Ollongren: ‘Ik denk dat je gewoon realistisch moet zijn. Als Poetin bereid is om een enorme hoeveelheid mensenlevens op te offeren in deze oorlog met weinig winst en een grotere NAVO, dan is Rusland een reële dreiging voor ons. We hebben geen keuze en moeten ons voorbereiden om Rusland decennialang te kunnen weerstaan.’ OmturnenDe uitkomst van de oorlog hangt daar - mee af van de vraag hoe elke partij is uitgerust om een productieoorlog, want dat is het onderhand, te voeren. Terwijl Rusland Oekraïne onophoudelijk blijft beschieten, kan Europa de beloofde één miljoen artilleriegranaten niet tijdig leveren. Ondertussen rollen er in Rusland drie keer meer granaten van de band dan in alle NAVO-landen bij elkaar en hebben sancties niet het effect dat ervan werd verwacht. Ollongren: ‘Rusland is een groot land met een grote voorraad aan mensen en grondstoffen. We hebben ook gezien dat ze hun economie kunnen omturnen naar een oorlogseconomie en vrij snel weer kunnen herstellen. Daar hebben autocratisch bestuurde landen het wat makkelijker in. Maar wij kunnen dan weer goed samenwerken en dat zal op lange termijn de doorslag geven. Dat kost wel tijd, maar aan het eind van de rit heb je wel de zekerheid dat we meer munitie produceren dan de Russen.’ MarktDaarmee zijn we in een wapenwedloop terecht gekomen. Ollongren: ‘Voor alle duidelijkheid, het is niet zo dat ik een wapenwedloop wil. Wat ik wil is veiligheid, vrijheid en een democratische rechtsstaat in Nederland en in Europa en dan zul je móeten investeren in defensie.’ En dat doet Defensie met extra F-35-gevechtsvliegtuigen, extra onbemande Reaper-toestellen, nieuwe onderzeeërs, nieuwe fregatten, nieuwe transporthelikopters. De lijst is nog veel langer. En voor al dat materieel en bijbehorende munitie moet Ollongren een overspannen markt op. Alle NAVO-landen willen immers naar die NAVO-norm van twee procent groeien. Ondertussen is er gebrek aan grondstof-fen en chips en kun je niks met al dat materieel zonder mensen. Defensie komt 10.000 mensen tekort op een toch al krappe arbeidsmarkt en dus verbetert het ministerie de arbeidsvoorwaarden. Mocht Trump er straks met gestrekt been ingaan – en dat sluit ze niet uit – dan moet er op deze manier nog eens 23,5 miljard euro extra weggezet worden. Ollongren: ‘We weten niet of Trump het wordt en we weten niet of hij het ook waarmaakt als hij het wordt. Je moet tenslotte kunnen bouwen op een verdrag en de NAVO is een verdrag. Aan de andere kant: een gewaarschuwd mens telt voor twee. We zullen er klaar voor moeten zijn.’ •Defensity CollegeBij Defensity College ga je naast je studie – van werktuig-bouwkunde tot psychologie en van ICT tot geschiedenis – aan de slag bij Defensie, dus als ‘werkstudent’. Je krijgt een opleiding, salaris en werkplek en kunt kijken of een leven als beroepsmilitair iets voor je is. Je kunt je specifieke studie-kennis toepassen en wordt tegelijkertijd in een à twee dagen in de week opgeleid tot militair. Ollongren: ‘Je krijgt de basisopleiding militair en bent gewoon, man én vrouw, one of the guys.’ Er zijn meer aanmeldingen dan plekken. NOS IUNGIT AMICITIA | 55ASC24 Kajsa Ollongren 05.indd 55ASC24 Kajsa Ollongren 05.indd 55 24-04-2024 09:3824-04-2024 09:38

Page 55

Page 56

Page 57

ASC24 Jeroen Hopster 05.indd 56ASC24 Jeroen Hopster 05.indd 56 24-04-2024 09:3524-04-2024 09:35>Jeroen Hopster (Hebe 06) stuift Grand Café De IJsbreker in. Zijn positieve energie is aanstekelijk, hij heeft wat te vieren. Het interview met deze bevlogen wetenschapper vindt plaats op de dag dat hij 37 wordt. Ook kan het eerste exemplaar van zijn nieuwe boek ieder moment op de deurmat vallen, vers van de pers. De titel luidt Toeval; een onvoorziene filosofie. We zullen er later op ingaan, eerst komt het onderwerp ‘transitie’ ter sprake. Twee interessante vragenNa de studie filosofie werd Hopster universitair docent bij het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht. Ook werkt hij als senior researcher mee aan het onderzoek ‘Ethics of socially disruptive technologies’. En alsof dat nog niet genoeg is, heeft hij net een beurs gekregen voor zijn persoonlijke project: ‘Lost in translation: The moral significance of frus - trated expectations in the climate transition.’ Achter deze bijna onuitspreekbare titel gaan twee interessante vragen schuil, legt Hopster uit. ‘We zijn het er allemaal over eens dat de klimaattransitie een rechtvaardige transitie moet zijn. Maar wat betekent rechtvaardigheid in deze context precies? En wat zijn we wellicht verschuldigd aan de ver - liezers van de transitie?’Met verliezers bedoelt Hopster bijvoorbeeld werkmannen in de oliesector of zware industrie die hun banen zien verdwijnen. Ze moeten zich omscholen en iets anders gaan doen. Maar het gaat net zozeer over de Sami-bevolking in Noorwegen. Die leeft hoofdzakelijk van het houden van rendieren, waarvoor grote stukken land nodig zijn. De Noorse overheid bouwt grote windmolenparken in het Voss-district waar veel Sami wonen. ‘Dat blijkt echter niet verenigbaar te zijn met rendieren die daar grazen’, vertelt Hopster. ‘Maar het is het een of het ander. De Noren kunnen die windparken toch plaatsen en tegen de Sami zeggen: het milieu gaat voor en het speelt geen rol dat jullie hier al heel lang wonen en andere belangen hebben. Jullie moeten plaatsmaken. Of je zoekt naar een andere oplossing. Dat is ook een ethische kwestie.’ Een ander voorbeeld is het voorgenomen strenge stikstof - beleid in Nederland en de belangen van boeren. Die zorgen voor onrust. Hopster: ‘Het is duidelijk dat de boeren in eerste instantie niet serieus werden genomen door de overheid. Uit het oogpunt van rechtvaardigheid had de overheid hun belangen al eerder moeten meewegen. We weten nu: als je een succes - volle klimaattransitie wil, dan moet je alle stakeholders serieus nemen en er eerst voor zorgen dat ze willen meedoen. Dan pas kan je een eerlijk beleid maken.’ Globaal perspectiefHopsters werkveld is moeilijk af te bakenen. Zo is Europa voor zijn energietransitie afhankelijk van zeldzame aardmetalen (bijvoorbeeld voor batterijen in elektrische auto’s) die uit het buitenland komen. Met name uit Chili en China. Het delven daarvan is zeer milieuverontreinigend. ‘Je ontkomt niet aan een globaal perspectief. De rechtvaardige energietransitie van Europa kan heel onrechtvaardig uitpakken voor Chili en China. Moeten we de mensen die daar in vervuilende industrie werken, hetgeen ons welzijn hier ten goede komt, financieel compenseren?’ Deze zaken hebben allemaal een ethische dimensie, zegt Hopster, en die moeten we goed ‘doordenken’: ‘Wat staat er voor wie op het spel en hoe gaan we daarmee om? En ook: geven we voorrang aan urgentie of aan het doorlopen van een goed proces?’Naar aanleiding van zijn onderzoek wil Hopster een rapport met aanbevelingen schrijven voor beleidsmakers.Filosoof Jeroen Hopster onderzoekt ethische kwesties die te maken hebben met de grootste verandering van onze tijd: de energietransitie. En hij verdiepte zich in het fenomeen ‘toeval’, dat voor een persoonlijke ommezwaai kan zorgen.De transitiefilosoofNOS IUNGIT AMICITIA | 57TEKST Joan Veldkamp (Chess 85)ASC24 Jeroen Hopster 05.indd 57ASC24 Jeroen Hopster 05.indd 57 24-04-2024 09:3524-04-2024 09:35

Page 58

Nogal dubbelZijn queeste naar antwoorden heeft grote raakvlakken met dat andere onderzoek waaraan hij meewerkt, samen met zeventig andere wetenschappers in Nederland: ‘Ethics of socially disruptive technologies’. Het wordt gefinancierd door het Ministerie van Onderwijs. Zo’n disruptieve technologie is bijvoorbeeld de verbranding van biomassa en de opslag van CO2 in de aarde. Door organisch materiaal zoals hout, plantenresten en groente- en tuinafval te verbranden in een biomassacentrale komt energie vrij die kan worden gebruikt voor het elektriciteitsnet, stroom voor de industrie en warmte voor regionale warmtenetten. De CO2-uitstoot staat gelijk aan de CO2 die eerder door die bomen en planten is opgenomen. Het netto saldo komt uit op bijna nul. Maar we kunnen ook nog een stap verder gaan door de CO2-uitstoot uit de rookgassen te filteren en onder grote druk vloeibaar te maken. De liquide vorm is geschikt voor transport en voor opslag diep in de bodem.Dat klinkt ideaal. Toch waarschuwt Hopster. ‘Er zitten veel haken en ogen aan. Er is heel veel land en water nodig om genoeg biomassa te genereren. Waar kan dat in Nederland? Om zo’n centrale draaiende te houden zal de biomassa ook uit andere delen van Europa moeten komen en eerst naar Nederland moeten worden getransporteerd.’ Dat is alles behalve milieuvriendelijk; het speelt nu ook bij de biomas-sacentrale in Diemen. Bovendien kan de CO2-opslag diep in de bodem alleen plaatsvinden in lege gasvelden die een heel stevige, dichte plafondconstructie hebben zodat er niets uit kan ontsnappen. En dat proces moet voortdurend in de gaten worden gehouden. Die lege velden zijn vooral in het beheer van oliegiganten.Hopster: ‘Het is op een bepaalde manier pervers en nogal dubbel, dat oliemaatschappijen zo een leidende rol krijgen in een vorm van energietransitie die ten koste gaat van hun eigen product. Die partijen zijn daar wellicht niet geschikt voor. Is deze methode dus wel verantwoord? Dat is ook een ethisch vraagstuk.’ Drie grote toevalligheden En zo wordt maar weer eens duidelijk hoe ingewikkeld de energietransitie is; het motto ‘met volle kracht vooruit’ heeft ook een onverantwoorde keerzijde. Het is om neerslachtig van te worden, maar somberheid is niet besteed aan Hopster, die in zijn vrije tijd lekker door filosofeert. Bijvoorbeeld over het fenomeen ‘toeval’, waarover zijn nieuwe boek gaat. ‘Toeval bestaat niet’, zeggen devote aanhangers van verschillende religies en veel goeroes die geloven dat het leven van de mens is voorbestemd. Hopster: ‘Ik geloof wél dat het bestaat. Er zijn drie grote toevalligheden in het leven. Allereerst de geboorte: als de conceptie van jou en mij maar een milliseconde eerder of later had plaatsgevonden waren jij en ik er niet geweest. Ten tweede is er de liefde. Je komt toevallig iemand tegen die later je grote liefde blijkt te zijn en dat veroorzaakt een ommezwaai in je bestaan. Die gebeurtenis had met het grootste gemak ook niet kunnen plaatsvinden en dan had je een heel ander leven geleid.’ Het overkwam hemzelf ook. Een paar jaar geleden ontmoette Hopster op de universiteit zijn geliefde, die uit Sicilië komt. Ze wonen nu nog in Amsterdam maar waarschijnlijk gaan ze over enkele jaren definitief richting Zuid-Europa. Dat zou de filosoof zelf nooit hebben bedacht. ‘Ik vind dat fascinerend. En ten derde is er de dood die door een toeval opeens kan intreden.’Ook het boek is per toeval tot stand gekomen. Als student volgde Hopster op de UvA het vak ‘Chance’ dat werd gegeven door de hoogleraar Tom Eijsbouts. ‘Later kwam ik hem tegen op de tennisbaan van Festina en raakten we aan de praat. We hadden nog zoveel gedachten over het begrip toeval en gingen erover corresponderen. Dat leidde uiteindelijk tot dit boek. Ik ben de auteur, maar de ideeën van Tom klinken er zeker in door.’Toeval geeft spanning in het leven omdat je niet weet welke kant dingen op zullen gaan, zegt Hopster. ‘Dat kan heel interessant zijn. Wat ik in het boek vooral wil laten zien is dat we ons moeten richten op de vraag: wat kan ik ermee doen? Tot op zekere hoogte kun je namelijk kiezen in welke situaties je jezelf iets meer wil blootstellen aan toeval of juist iets minder. Door erover na te denken kan je draaien aan die knoppen.’ •‘Tot op zekere hoogte kun je kiezen in hoeverre je jezelf wil blootstellen aan toeval’58 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Jeroen Hopster 05.indd 58ASC24 Jeroen Hopster 05.indd 58 24-04-2024 09:3524-04-2024 09:35ADV_ASC_2024_01.indd 59ADV_ASC_2024_01.indd 59 24-04-2024 09:2624-04-2024 09:26

Page 59

Page 60

Nog wat wazig van de huisgemaakte port van gisteren beklim ik het stenen stoepje van mijn overburen. Ik stap over de potten met geraniums en klop op de deur. Vanuit de keuken klinkt ‘entre, Olga, entre!’ De handen van mijn buurvrouw staan in een bak met deeg geparkeerd. ‘Wat maak je?’ vraag ik. Met een elleboog gebaart ze naar de oven waar vier goudgele bollen in roestige blikken staan te bakken: ‘Brioches, de kinderen komen morgen’. Sinds een jaar of tien woon ik in een boerendorp in Frankrijk, in het oostelijk gelegen departement Haute-Saône. De grootste stad is Vesoul, een ietwat inwisselbare provinciestad met zo’n 15.000 inwoners, waarover Jacques Brel een minachtend lied zong. Voor Vesoul was dat aanleiding om trots zijn beeltenis te schilderen op de vreugdeloze flats waarin medewerkers van de Peugeot-fabriek wonen, in wonderlijke neonkleuren staart de zanger je vanaf de snelweg aan. De buurvrouw pakt meer bakvormen uit de kast. Haar brioches horen bij het standaard dessert wat ze ons gisteren ook serveerde, en eigenlijk altijd: een sneetje van het luchtige, zoete brood met flan au caramel. Van die weeïge eierpudding hoef ik het recept niet, ik ben uit op haar stoof -schotel van rund: waarom lukt het mij niet om die zo mals, romig, hartig, sappig, alles tegelijk te krijgen? Is het een of ander geheim wat me ontgaat, is het zo’n ‘magisch’ ingrediënt als ‘liefde’, of god verhoede ‘geduld’ – want dat bezit ik niet. Ze heeft me het recept beloofd, dus nu kom ik dat halen. Tachtig zielenDe streek waar we wonen is lieflijk, heuvelachtig, de dorpen zijn klein en half verlaten: het ‘mijne’ telt tachtig zielen. Gezellige cafés of winkeltjes zijn er niet meer, de meeste spullen koop je in de supermarkt, kleding en schoenen in het tuincentrum, de bioscoop is drie kwartier rijden, net als het treinstation. Files bestaan niet, tenzij je achter een tractor belandt of, zoals laatst, een tergend traag rijdende camionnette waarvan ik alvast geërgerd gokte dat de chauffeur een blinde tachtiger was, totdat ik door de ruit van zijn laad -ruimte ineens een schaap ontwaarde, een heel schaap, groot en levend, tussen de blikken afgewerkte olie en jerrycans benzine.Het buitenleven is natuurlijk de grootste trekpleister van het Franse platteland, en ingewikkelder dan op het eerste gezicht lijkt. Net als de meeste stadsbewoners fantaseerde ik over zelfgekweekte groente, dus stortte ik me met een combinatie van overmoed en gemakzucht op de aanleg van een moestuin. We zouden gratis eten, het hele jaar door en oh, wat zouden we gezond worden. Van de in april alvast vrolijk ingezaaide verzameling uiteenlopende groentes bleek twee maanden later bijzonder weinig op te komen. ‘Altijd wachten tot ná IJsheiligen’, zei de buurvrouw, nadat ze geschrokken van zoveel onnozelheid en verspilling haar hand voor de mond had geslagen. Het jaar daarop had ik me beter ingelezen, en zaaide ik braaf in mei pas boontjes, plantte kool, tomaten, courgettes, et cetera. Dat ging beter, en vanaf het terras wierp ik af en toe een blik richting de groentetuin: die redde zich uitstekend. Tot het niet meer zo was, en de kolen één voor één het loodje legden door een rupsenoffensief, tot de tomaten verrotten door de regen en de boontjes niet groter werden dan verschrompelde wormpjes. Gelukkig lieten de tien courgetteplanten zich nergens door Magie Goh, wat had ik een slimme ideeënallemaal, maar mijn buurman haalde zijnschouders op60|NOS IUNGIT A MICITIAASC24 Column Olga 04.indd 60ASC24 Column Olga 04.indd 60 24-04-2024 09:2824-04-2024 09:28>afschrikken, ze produceerden wekelijks wel veertig veel te groot uitgevallen groene gedrochten. (Niet courgettesoep zeggen nu. Niet doen.) Onpraktisch Dit soort leermomenten hielden me totaal niet tegen om uit te leggen hoe allerlei andere processen veel beter konden. Met de buurman gingen we hout zagen in het bos, het kwam op me over als een volstrekt onpraktisch gezeul met stammen die moesten opgestapeld en daarna op een aanhanger gelegd, en dat week in week uit, steevast op dagen dat het me slecht uitkwam. Waarom kon dat niet in één keer tegelijk? Waarom konden we het niet thuis afmaken? Waarom had iedereen zijn eigen dure tractor? Waarom was er geen collectief, of een gezamenlijke houtstapel voor het dorp, waarom eigenlijk geen gezamenlijke kachel?! Goh, wat had ik een slimme ideeën allemaal, maar mijn buurman haalde zijn schouders op en nam zwijgend het door mij gesmeerde stokbrood met paté aan – het had mij veel efficiënter geleken om in het bos te eten; je wou toch niet voor de lunch met die slome tractor helemaal naar huis rijden om daar een tijdrovende warme maaltijd te eten?Als een verkleurd tijdschriftIn de keuken van de buurvrouw is het schemerachtig ondanks de tl-balk boven de tafel, omdat tegenover hun huis een blinde muur – onze buitenmuur, moet ik er met schaamte bij vermelden – alle daglicht wegneemt. Het raam is beslagen door de adembenemende hitte van het houtgestookte fornuis. Vaak zitten we hier in T-shirt achter een glaasje zelfgemaak-te likeur, terwijl het buiten vriest. Ook nu trek ik mijn vest uit voordat ik ga zitten. De buurvrouw haalt een doekje over het plastic tafelzeil. Elke dag, de hele dag, draagt ze een schort, zo een die je op Franse markten ziet hangen, haar borsten maken slijt - plekken in de stof. Onder haar rok blote, blauw geaderde kuiten, haar broeken vindt ze ‘niet lekker zitten’. Een leven uit een verkleurd tijdschrift, alsof de jaren zestig nog moeten aanbreken. Het middageten NOS IUNGIT A MICITIA | 61TEKST Olga van Ditzhuijzen (Bever 96) ILLUSTRATIE Joost Hölscher (Homerus 80) COLUMNASC24 Column Olga 04.indd 61ASC24 Column Olga 04.indd 61 24-04-2024 09:2924-04-2024 09:29

Page 61

Page 62

Page 63

Page 64

WerkstudentInez van Oord (Karaat 94) studeerde Rechten, ze vond er weinig aan. Al tijdens haar studie begon ze studentenuitzend-bureau LinQ. ‘Internet kwam net op en toen kwam ik op het idee om via het ASC/AVSV mensen hun eigen vrienden en vriendinnen te laten voordragen voor werk dat ik online zette. Het was coolom LinQ’er te zijn en zij waren mijn intercedenten. De AutoRai, het Circuit van Zandvoort en Horecava hebben zo’n beetje de hele kroegcommissie langs gehad. Op mijn 24ste had ik meer dan een miljoen omzet.’ Vijftien jaar lang was ze eigenaar van LinQ, dat ze zelfs uitbouwde in Spanje. ‘Het was een supertijd, maar ik liep als enige eigenaar tegen mijn beperkingen aan. Ik ben commercieel ingesteld, heb een heldere visie en hou van het bedenken van concepten, maar ik ben minder bedreven in de uitvoering van zo’n groot bedrijf en ook helemaal niet zo goed met cijfers. In 2015 verkocht ik LinQ aan een investeerder en zo had ik een buffer voor nieuwe plannen.’ Niet ingekakt‘Inmiddels waren mijn man en ik veertig en hadden we een comfortabel leven met drie jonge kinderen. Maar ik wilde het roer omgooien. Ik haalde mijn man over om zijn baan in het bedrijfsleven op te zeggen en mee te gaan. Als kind hadden we beiden in het buitenland gewoond, hij in Suriname en ik in Indonesië en Frankrijk en die ervaring wilden we onze kinderen ook meegeven. Afrika kenden we nog helemaal niet, dat leek ons spannend en exotisch. In oktober 2015 zijn we tien dagen naar Oeganda, Kenia en Rwanda gegaan om te onder -zoeken of daar kansen lagen. Oeganda sprak ons het meeste aan, Engels als voertaal was ook praktisch. Drie maanden later zijn we met tien koffers en onze kinderen van vier, vijf en acht jaar naar Oeganda vertrokken. We hadden geen royaal expat-contract en we wisten niet hoe lang we zouden blijven. Het leven daar is reteduur met kinderen op internationale scholen, dus het was zaak om serieus aan de bak te gaan.’Gefundenes FressenVan Oord kwam in Kampala in contact met Ineke Aquarius, een van de weinige Nederlandse zelfstandige ondernemers daar. Ze zagen al snel dat het belangrijk was om vrouwen aan werk te helpen. ‘Mannen hebben eerder de neiging om het salaris op te maken aan drank en gokken. Vrouwen geven hun geld uit aan hun kinderen, onderwijs en voedsel en zo investeer je in gezinnen en daarmee in de samenleving. We zochten een gewas waar mannen nog niet in zitten, dus koffie, cacao en vanille vielen af. Jackfruit groeide in enorme hoeveel-heden, we zagen het de hele tijd als afval op de grond liggen, het was letterlijk gefundenes Fressen. Zo ontstond het idee om de vezelrijke jackfruit te verwerken tot vleesvervanger. In India, het land van oorsprong, werd de soms veertig kilo zware vrucht al veelvuldig gebruikt in de curry, maar in Oeganda was het vooral varkensvoer. We kregen financiering via de Nederlandse ambassade en zetten Fiber Foods op. De jackfruitboom werd bij wijze van spreken een geldmachine voor de lokale bevolking. Wij ontwikkel-den het procedé om de vrucht zo jong mogelijk te oogsten – die dan heeft die nog geen geur en smaak – en in lokale fabrieken te drogen voor de export. Jackfruit is perfect als ingrediënt in Als telg van de familie achter een van de grootste baggerbedrijven ter wereld zit het ondernemen Inez van Oord in de genen. Als student zette ze al een studentenuitzendbureau op, dat ze vijftien jaar later verkocht. Nadat ze zonder plannen met haar gezin naar Oeganda verhuisde, begon ze daar impactonderneming Fiber Foods.Op de bonnefooi naar Oeganda64|NOS IUNGIT AMICITIAASC24 InezvanOord 04.indd 64ASC24 InezvanOord 04.indd 64 24-04-2024 09:3224-04-2024 09:32vleesproducten en vleesvervangers. Het patent op ons product PrimeJack is aangevraagd.’Footprint verlagenVan Oord realiseerde zich al snel dat de vegetarische- en veganmarkt relatief klein is en stagneert. ‘Je maakt meer impact door onze jackfruit te mengen met vlees, omdat wereldwijd 95 procent van de mensen nog vlees eet. Je kunt beter twintig procent vlees uit gehakt halen en vervangen door jackfruit. Zo ontstaat een hybride vlees -product en gaan de voetafdruk en de prijs omlaag, terwijl de Nutri-score omhoog gaat. Vleesconsumptie is een van de grootste vervuilers, dus daar kan ik verschil maken.’ Inmiddels ligt hun halffabrikaat, verwerkt in onder andere filet americain, al in grote supermarktketens en een bekende internationale fastfoodketen was de eerste klant. Fiber Foods wordt nu gefinancierd door een foodtech-venture capitalist en het bedrijf kan zo flink opschalen. ‘In Oeganda en Kenia hebben 1400 boeren extra inkomen en zijn 250 mensen in al bestaande fabrieken aan het werk voor ons bedrijf. Het lukt ons van corruptie weg te blijven doordat we weinig met de overheid te maken te hebben.’Nooit beren op de wegVijf jaar woonde Van Oord in Oeganda, maar de coronapandemie zorgde ervoor dat ze halsoverkop met een evacuatie-vlucht terug naar Nederland keerde. ‘Ik wilde toch dicht bij mijn ouders zijn in die onzekere tijd. Daarnaast was mijn oudste dochter inmiddels dertien jaar en de vrijheid is in Nederland voor pubers een stuk groter.’ Vanuit Nederland bouwt ze Fiber Foods verder uit. In Oeganda is inmiddels een van haar vroegere LinQ’ers, Michiel Swank (Hera 99), de nieuwe ceo. In deze groeifase zijn andere kwaliteiten nodig: ‘Michiel en de rest van het Oegandese team zijn goud waard’. Dit buitenland-avontuur pakte sowieso fantastisch uit. ‘De blik van de kinderen werd enorm verbreed, ze zaten met vijftig nationaliteiten op school en we genoten van spannende reizen door de waanzinnig mooie natuur. Anders dan de meeste mensen, zie ik nooit beren op de weg en krijg ik veel energie van een nieuw leven opbouwen. Dat ik daarnaast een positieve bijdrage lever aan mens en planeet, maakt mij trots.’•Medewerkers van Fiber Foods en linksboven: Inez van Oord (r) met haar zakenpartner NOS IUNGIT AMICITIA |65TEKST Natasja van Wijk (Panikh 90)ASC24 InezvanOord 04.indd 65ASC24 InezvanOord 04.indd 65 24-04-2024 09:3224-04-2024 09:32

Page 65

Page 66

In overdrive Manon Proper kreeg in twee jaar tijd vijf kinderen. Haar streven om ze goed te leren eten leidde tot de publicatie van een prijswinnend kookboek, een opvolger is in de maak. Moeder worden geeft sowieso een draai aan je leven, maar Manon Proper (Dis 01) kwam in een maalstroom terecht. Haar eerste zwangerschap leverde een meisje en een jongen op. Dat vond ze wel druk, maar prima te doen. Een derde kind was welkom. Proper: ‘Toen ik de tweede keer zwanger werd, voelde ik dat er iets was. Daarom kreeg ik al heel vroeg een echo. Het was een bizarre ervaring. De vrouw die de echo deed, zag eerst dat ik weer een tweeling kreeg, maar dit keer een eeneiige, en dat daar nog een derde bij had gezeten. Dat het bijna een eeneiige drieling was geweest, konden we al nauwelijks bevatten. Maar vijf minuten later pakte ze van verbazing mijn arm en zei ze: “Ik zie er nóg een, los van de tweeling!” De eerste reactie van mijn man was: “Het is maar goed dat we geen hond hebben genomen.” Dat is bij ons een running gag geworden.’ Zo kreeg ze binnen twee jaar tijd vijf kinderen. ‘De risico’s waren bij de tweede zwangerschap veel hoger, maar wij hebben het geluk gehad dat het allemaal goed is verlopen. De drie meisjes hoefden niet eens in de couveuse.’ Van de drieling is ‘de losse’ heel anders dan de eeneiige tweeling, en zij kan die twee exact op elkaar lijkende zussen als enige in het gezin altijd meteen uit elkaar houden. Nergens anders tijd voorProper heeft destijds haar mode-opleiding aan het Amsterdam Fashion Institute afgerond, maar had gaandeweg al bedacht dat ze iets anders wilde. Ze ging naar New York voor een MBA, ook afgemaakt. Daar kwam ze haar (Nederlandse) man tegen. Terug in Nederland werkte ze voor een start-up in digitaal betalingsverkeer. ‘Dat werk, dat kon niet meer toen de drieling erbij kwam. We hebben het van begin af aan volgens een strak schema aangepakt, anders is het niet te doen en ik wilde het zelf in de hand houden. Plaats trouwens maar eens vijf kinderen in een kinderdagverblijf, nog afgezien van de ‘Met de chef-kok op de school in Hongarije heb ik voor vierhonderd leerlingen menu’s gemaakt en gekookt’JEROEN VAN DER SPEK VOOR UITGEVERIJ GOOD COOKkosten. Gastouderschap kon toen niet, want je mocht een oppas niet meer dan twee kinderen onder de twee jaar geven. We hadden wel iemand die regelmatig de oudste twee mee naar buiten nam.’ Er was de eerste jaren nergens anders tijd voor, zegt ze. ‘Mijn man moest in die tijd twee dagen per week naar Parijs voor zijn werk. Ik heb hem daar weleens een foto gestuurd van mezelf, terwijl ik ’s nachts in bed zat met de vijf kinderen, omgeven door flesjes en spenen en doekjes, met voor de grap de vraag of hij daar lekker aan het uitrusten was. Het was ook een mooie tijd, maar ik ben blij dat het voorbij is. Ik zou het nu niet meer kunnen, denk ik.’ De kinderen zijn inmiddels tien en acht.Proper verhuisde met het gezin twee keer over de grens voor het werk van haar man. Vier jaar verbleven ze in Boedapest en nu wonen ze in Washington DC. KookboekZe hecht eraan dat de kinderen gezond en met plezier eten, altijd aan tafel, en dat ze verschillende smaken leren waarderen. ‘Apart koken voor de kinderen was geen optie, en ik maakte ook geen boterham als ze iets niet lekker vonden. De kunst is om ze (ook) iets te kiezen te geven en te laten proeven, ook al 66 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Manon Proper 05.indd 66ASC24 Manon Proper 05.indd 66 24-04-2024 09:3824-04-2024 09:38JEROEN VAN DER SPEK VOOR UITGEVERIJ GOOD COOKhoeven ze het niet op te eten.’ Ze put uit gerechten uit alle windstreken en geeft er zelf een draai aan. ‘En ik denk goed na over wat je van te voren kunt klaarmaken, wat je in de vriezer moet hebben en in de voorraadkast.’ Ze ging haar recepten en tips hoe je kinderen beter leert eten delen op Instagram (manonproper). ‘Dat werd opgepikt. Ik werd ook gevraagd voor tv-programma’s over meerlingen, maar dan heb je geen inspraak over wat er in het programma gemonteerd wordt. Daar heb ik voor bedankt.’ Bekijks hebben ze al genoeg. Uit dat Instagrammen en de vele reacties daarop is haar boek Bistro Manon ontstaan. Het is uitgegeven in Nederland, waar het werd verkozen tot Kookboek van het Jaar in 2021. ‘Een kookboek schrijven wordt in Nederland niet veel bijzonders gevonden, terwijl ik hier in Washington op borrels als een ‘award- winning author’ wordt voorgesteld. Successen worden je in de Verenigde Staten van harte gegund.’Ze is bezig met een opvolger. Dat boek groeit inhoudelijk mee met de kinderen, die inmiddels vaak helpen met koken. Ook een aanrader als je kinderen wil leren om goed te eten.ExpatProper vindt het fantastisch om in Washington te wonen, maar is wel geschokt over het eten dat Amerikanen hun kinderen voorzetten. ‘Je kunt hier goed uit eten, maar thuis eten ze meestal achter de tv, te vet, te zout en te zoet. Amerikanen vinden vaak dat ze geen tijd hebben om echt te koken. Op school eten ze ’s middags warm, of wat daarvoor door moet gaan: pizzapunten, hamburgers of kipnuggets. Mijn kinderen vinden het niet lekker, ik geef ze beter eten mee. Ze krijgen ranzig snoepgoed op school als beloning voor goed gedrag. En omdat ze op school warm hebben gegeten, krijgen de meeste kinderen ’s avonds thuis brood of een snack.’ In Hongarije was het eten ook bar slecht, vertelt ze. Veel vlees, vet en zout. ‘Ik ben erover in gesprek gegaan op school. De chef-kok was eerst afhoudend, maar uiteindelijk heb ik met hem samen voor vierhonderd leerlingen menu’s gemaakt en gekookt. Daar is mijn missie geslaagd, maar hier is nog een hoop te doen. Amerikanen vinden ons sowieso al merkwaardig. Wij wonen pal achter de school, maar dat de kinderen daar inmiddels zonder volwassene even met elkaar naartoe lopen, vinden ze hier van de gekke. En Amerikanen zijn behoorlijk preuts, de kinderen publiekelijk iets anders laten aantrekken in het zwembad kan hier echt niet. Wel vragen ze zonder terughoudendheid of ik de kinderen via IVF heb gekregen, terwijl ik dat best persoonlijk vind. Inmiddels ben ik eraan gewend en het levert altijd wel grappige gesprekken op. Ze zijn altijd stomver-baasd dat er bij ons geen IVF aan te pas is gekomen.’ •Manon Proper en haar tweeling en drielingNOS IUNGIT AMICITIA | 67TEKST Jacqueline Hoefnagels (Oktopus 80) ASC24 Manon Proper 05.indd 67ASC24 Manon Proper 05.indd 67 24-04-2024 09:3824-04-2024 09:38

Page 67

Page 68

Als hoogleraar strafrecht heeft Constantijn Kelk (Breero 61) zich zijn hele werkzame leven ingezet voor de resocialisatie van gedetineerden. Zijn carrière beslaat een halve eeuw; van zijn aanstelling in 1969 tot zijn definitieve afscheid in 2022, noodgedwongen vanwege een val van de trap in zijn Amsterdamse woonhuis met ingrijpende gevolgen. Tot aan dat ongeval reisde hij nog dagelijks op en neer naar het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen van de Universiteit Utrecht, waar hij als emeritus hoogleraar onbezoldigd onderzoek deed. Naast zijn wetenschappelijke werk is Kelk ook werkzaam geweest in de praktijk van de strafrechtspleging als raadsheer-plaatsver-vanger bij het Hof Amsterdam. ‘Ik heb heel wat gedetineerden gezien van wie ik dacht: als ik hun verhaal hoor, is het nóg een wonder dat het hierbij is gebleven.’ Het strafrecht dient volgens Kelk rekening te houden met de onvermijdelijkheid van menselijk falen en menselijk tekort. Hij formuleert op zachte toon met woorden die hij in de mist als gevolg van zijn val soms lijkt te zoeken, maar steeds vindt. Kelk heeft bijna twee jaar moeten revalideren en is sinds kort weer thuis. Thuis is tussen zijn schilderijen, beelden, kunstboeken en -tijdschriften, kranten en vakliteratuur; waar geen schilderij hangt, staat een boekenkast. Onvoldoende perspectief op re-integratie Mensen worden slechter van straffen, vindt Kelk. Dat geldt in het algemeen, maar voor de gevangenisstraf in het bijzonder. De wetgever en de strafrechter verwachten volgens hem te veel heil van een gevangenisstraf. ‘Het idee is: dan zal-ie het wel uit zijn hoofd laten. Nou, nee dus. Er is niet veel positiefs te verwachten van een gevangenisstraf.’ Wat zegt hij tegen het slachtoffer of de nabestaanden die zeggen: wij hebben levenslang? ‘Dat is natuurlijk altijd het dilemma. In het strafrecht is het treurigheid troef.’ Maar is er dan in die vijftig jaar niet veel meer aandacht gekomen voor resocialisatie? Zijn de cellen in de gevangenis niet gemoderniseerd? Is het gevangenisregime niet humaner geworden? Worden er niet meer alternatieve straffen en taakstraffen opgelegd? Kelk: ‘Zeker, maar ook wij zitten er nu comfortabeler bij dan vijftig jaar geleden. Dat is een filosofische discussie. Detentie biedt nog altijd onvoldoende perspectief op re-integratie. Daar is in die halve eeuw niet veel aan veranderd.’ KunstenaarsmilieuHij is in 1943 geboren in Broek in Waterland, in een tamelijk links kunstenaarsmilieu. Zijn vader was romancier en dichter en zijn moeder naaldkunstenares en kunstcritica. ‘We kwamen bij alle bekende kunstenaars thuis en die kwamen ook bij ons. Het waren voor mij gewoon ooms en tantes.’ Na de scheiding van zijn ouders verhuisde Kelk met moeder en zus naar Amsterdam, waar hij het Barlaeus Gymnasium doorliep en als eerste uit zijn Constantijn Kelk, een van de oprichters van de Coornhert-Liga, pleit al sinds 1969 voor een humaner strafrecht. Kunst is zijn inspiratiebron voor het begrijpen van de mens achter de dader. Een gesprek over de zin van straffen.DE KUNST van het kantelenCoornhert-LigaIn 1971 stond Kelk samen met andere jonge wetenschappelijk medewerkers, rechten-studenten en strafrechtadvocaten aan de wieg van de Coornhert-Liga, de vereniging voor strafrechtshervorming. De liga was vernoemd naar de humanist en notaris Dirck Volkerts-zoon Coornhert die zich ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog in woord en geschrift uitsprak tegen lijfstraffen en pleitte voor resocialisatie van daders. De liga sprak zich uit tegen de dominante dadergerichtheid van het strafrecht. De liga is nooit opgeheven maar sinds 1999 niet meer actief.68 | NOS IUNGIT AMICITIAASC24 Constantijn Kelk 04.indd 68ASC24 Constantijn Kelk 04.indd 68 24-04-2024 10:3524-04-2024 10:35familie ging studeren. Van het corps wist hij niks, behalve dat het lidmaatschap in de kringen van zijn ouders niet als een verdienste werd gezien. ‘Mijn ouders waren buitengewoon tolerant waar het de studie betrof, maar het corpslidmaatschap werd door met name mijn vader bepaald niet toegejuicht. Ik hoorde hem zeggen: “Nee, hij wordt géén lid van het corps.” Maar schrijfster Jeanne van Schaik-Willing, bij wie ik een paar dagen logeerde, had twee zonen in het corps gehad en zij overtuigde mij om toch lid te worden. Dat was thuis wel een verrassing. Enfin, mijn vader heeft het sportief opgevat.’Kelk heeft nog serieus getwijfeld over de kunstacademie, maar had ook de andere kant van het kunstenaarsleven gezien. ‘Ik hoefde niet rijk te worden, maar had geen zin in dat eeuwige gesappel.’ Het werd rechten. Want? ‘Uit voorzichtigheid. Ik dacht: daar word je nooit slechter van.’ Toch liet de kunst hem nooit los: ‘Ik ben altijd, tot de dag van vandaag door de wereld van de kunst blijven banjeren.’ Zo heeft hij zijn hele leven niet onverdienstelijk getekend en werd hij in strafrechtkringen geprezen om zijn beeldende taalgebruik in publicaties. StudentenkaartHij kwam aan in 1961. Kelk: ‘Dat was nog groentijd-oude-stijl.’ Nee, die groentijd vond hij geen leuke tijd. ‘Het had niet heel veel gescheeld of ik was alsnog weggelopen, maar dat doe je dan niet.’ Het jaar daarop werd deze vorm van ontgroenen – ‘Dachautje spelen’ – via NRC tot in de New York Times breed uitgemeten en was het gedaan met de groentijd-oude-stijl. Kelk zat toen al bij het dispuut Breero, dat ‘Joods minded’ was. Kelk: ‘Ik voelde me er met mijn Joodse moeder meteen thuis en kijk ook met plezier op die tijd terug.’ Ze aten samen op vrijdag en gingen daarna vaak naar toneel. ‘Als je met je studentenkaart maar lang genoeg in de rij stond, kon je de laatste kaartjes voor bijna niks bemachtigen. Daar heb ik veel van geprofiteerd.’ Straftoemet ingNa zijn studie werd hij docent bij het Willem Pompe Instituut. Daar kwam hij onder invloed van strafrechthervormers. Die ideeën pasten in het tijdsbeeld van het verzet tegen regels en beperkingen, maar er zat voor Kelk en zijn geestverwanten ook een meer fundamenteel motief achter. Strafrecht werkt in de kern de-humaniserend, vindt Kelk. Het systeem van straftoemeting biedt te weinig ruimte voor de dader als persoon; hij kijkt zelf eerder naar de mens achter de dader dan naar de dader achter de mens. Kelk schreef in 1994 een essay over kunst als inspiratie voor de strafrechtsbeoefening. Het was hem opgevallen dat juristen die zich met het strafrecht bezighouden in de context van mensweten-schappen, vaak ook affiniteit hebben met kunst. Kelk: ‘Ik denk dat zij betere juristen zijn, omdat zij kunnen ‘kantelen’, daarmee bedoel ik dat zij hun werkelijkheid niet als de enige juiste werkelijkheid zien en de capaciteit hebben om zich te interesseren voor méér kanten van een mens dan alleen de daderkant.’ •Constantijn KelkNOS IUNGIT AMICITIA | 69TEKST Bob Duynstee (Hera 81) FOTO Riëtte Duynstee (Oktopus 81)ASC24 Constantijn Kelk 04.indd 69ASC24 Constantijn Kelk 04.indd 69 24-04-2024 10:3524-04-2024 10:35

Page 69

Page 70

Van corporate jurist naar pianostemmer‘Ik hoef geen pinguïns te kijken op Antarctica, dat scheelt. Als je wensen niet zo groot zijn, dan heb je ook niet zo veel nodig’, zegt Martine de Boer, die zich na haar vijftigste nog liet omscholen op een mbo. ‘Ik doe nu wat ik wil doen.’Ze werd afgewezen voor de Politieacademie en was net niet goed genoeg voor een pianostudie aan het conservatorium. Martine de Boer (Bever 87) koos toen maar voor een studie rechten en voor het corps. ‘Ik was geen corpsmeisje, maar wel een dispuutsmeisje en Bever (tegenwoordig Storia) was het helemaal voor mij. Omdat ik als kind gejudood had kon ik behoorlijk goed zooien, menig Jonquille-vaatje werd door mij veroverd op de maandagavond.’ Ook de liefde voor muziek had een belangrijke plaats in haar leven. Ze speelde altijd al piano en bleef dat ook doen tijdens haar studietijd. De piano was zo belangrijk dat hij zelfs meeging naar het Beverhuis op de Kerkstraat. ‘Ik had het kleinste kamertje. Er paste net een eenpersoonsbed in en mijn piano. Ruimte voor een kledingkast was er niet, mijn kleren hingen aan haakjes aan de verwarmingsbuizen die door mijn kamer liepen.’ Doorschuiven naar een betere kamer deed ze pas toen ze aan de beurt was voor de allermooiste kamer. Het was te veel gedoe om die piano telkens te verhuizen. Ze studeerde in 1991 af en in die tijd was het verdomd lastig om aan een leuke baan te komen. Ze kwam zelfs even in de bijstand terecht. Pas na een postdoctoraal Informatica en Recht kon ze aan de slag bij een software bedrijf dat juridische kennissystemen ontwikkelde voor de overheidsmarkt. Dit bedrijf werd later overgenomen door Wolters Kluwer. De jaren vlogen voorbij en via verschillende functies kwam De Boer uiteindelijk in een staffunctie terecht als Service Level Agreement (SLA) manager. Ze had zeker geen hekel aan het werk, maar gelukkig werd ze er ook niet van. Wat ze precies miste, was niet helemaal duidelijk. Er werd niks gecreëerd, er was weinig sociaal engagement, geen passie en uiteindelijk geen balans. Dus werd ze lid van de Centrale Ondernemingsraad om zo iets extra’s te betekenen en als uitlaatklep sportte ze fanatiek. ‘Ik fietste me helemaal de blubber, dat had ik nodig om evenwicht te vinden.’ Uit de corporate arenaToen ze bijna 25 jaar bij Wolters Kluwer werkte en een reorganisatie aanstaande was, begon er vanbinnen een klein vlammetje te branden. Een vlammetje dat alles te maken had met muziek en haar geliefde instrument. Het nieuwe periodieke wachtwoord dat Martine op het werk moest instellen werd dit keer geen betekenisloze verzameling letters en leestekens, maar een woord dat hoop en een nieuw elan voor de toekomst in zich had: pianostemmer. Iedere keer als de computer opstartte, typte ze het woord in. Zou ze de sprong durven wagen?Een periode van twijfel brak aan, want wat zou dat gaan betekenen voor haar leven? Argumenten voor en tegen wisselden elkaar af. ‘Heb ik straks genoeg geld om van te leven? Ik wil wel mijn eigen broek ophouden en niet afhankelijk worden van mijn vrouw. Maar ook: ik ga een nieuwe wereld ontdekken, ik hou van de piano en ik ben gek op gereedschap en materialen. Het ondernemerschap trekt me ook, een website bouwen, leuk!’ De reacties van vrienden en familie waren zonder uitzondering positief. Martine deed onderzoek, wikte en woog en nam een besluit. Nadat de kogel door de kerk was, verliet De Boer de corporate 70 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 MartinedeBoer 03.indd 70ASC24 MartinedeBoer 03.indd 70 24-04-2024 09:4024-04-2024 09:40De piano was zo belangrijk dat hij meeging naar het BeverhuisMartine de Boerarena. Tussen haar en haar doel stond alleen nog de mbo- opleiding tot pianotechnicus. Dat betekende drie jaar voltijds in de schoolbanken, in een klas met voornamelijk 16-jarigen, terwijl zijzelf op dat moment 52 jaar oud was. Het vergde aanpassingsvermogen, maar was tevens een aangename verrassing. ‘Vergis je niet, op het mbo zitten mensen met dezelfde intelligentie als jij en ik. Ze kiezen alleen voor een praktisch in plaats van een theoretisch beroep.’Na drie jaar bikkelen, want ze wilde het wel goed doen, haalde Martine haar diploma en werd ze via school gekoppeld aan een pianostemmer die bijna met pensioen ging. Hij wilde geleidelijk stoppen met werken en Martine kon op die manier haar bedrijf opbouwen. Inmiddels neemt ze driekwart van zijn klanten voor haar rekening en heeft ze een bloeiende praktijk. BestemmingMinder geld, repareren in plaats van kopen, niet meer fanatiek sporten en iedere dag doen waar je blij van wordt; haar leven is totaal veranderd. De Boer heeft een zeecontainer als werkplaats. Piano’s onderhoudt en stemt ze bij de mensen thuis of in concertzalen. In haar werkplaats staat een vleugel die ze gerestaureerd heeft. Nieuwe hamertjes, nieuwe snaren, nieuwe dempers, je kunt het zo gek niet verzinnen, alles wordt handmatig vernieuwd, behalve de ivoren toetsen en de buitenkant. Als ze bezig is, dan vliegt de tijd. ‘Dat stemmen is zwaar werk, je moet kracht zetten en tegelijkertijd maar een fractie bewegen om de juiste spanning en toon in de snaren te krijgen. Maar ik doe het met zoveel plezier, dat het me geen energie kost, maar juist energie oplevert.’Het was een lange zoektocht, maar ze heeft haar bestemming gevonden. Terugkijkend weet De Boer nu dat het er allemaal al was. Alles zat al in haar. ‘Van mijn moeder kreeg ik een werk - stukje dat ik op de lagere school heb gemaakt. Het onderwerp was: hoe werkt een piano? Hoe mooi is dat? Ik wil maar zeggen, zoek niet te ver weg, kijk wat er al is. Vaak is dat je bestemming. Mijn vader – een fanatiek amateurpianist – is overleden en heeft nooit geweten van mijn ommekeer, hij had het vast mooi gevonden.’ •NOS IUNGIT A MICITIA | 71TEKST & FOTO'S: Paula Zimmerman (Jonquille 83)ASC24 MartinedeBoer 03.indd 71ASC24 MartinedeBoer 03.indd 71 24-04-2024 09:4024-04-2024 09:40

Page 71

Page 72

In Amsterdam, waar de fiets regeert als koning van het wegdek, bevindt zich een unieke plek waar tweewielers de schoonheidsbehandeling krijgen die ze verdienen. Sinds het voorjaar van 2022 prijkt fietswasserette Chasse Patate midden in De Pijp. Hier worden kostbare racefietsen met zorg gereinigd, terwijl eigenaar Jeroen Buitenhuis (Viator 11) via beeldschermen belangrijke wieler-koersen nauwlettend in de gaten houdt. Klanten kunnen genieten van de koers en vers gezette koffie in zijn pand vol wielerparafernalia, terwijl ze wachten op hun smetteloze stalen ros. ‘Vroeger woonde ik driehoog en het was altijd een enorm gedoe om in mijn kleine doucheruimte mijn racefiets af te spoelen. Regelmatig kreeg ik de voorvork op mijn hoofd en kettingvet in de badkamer is ook geen sinecure. Zo ontstond het idee voor een fietswasserette.’ Maar daar ging een lange, hobbelige weg aan vooraf.SpookstudentNa zijn gymnasium worstelde Buitenhuis met verschillende studies aan respectievelijk de UvA, HvA en VU: ‘Ik zag hoe trots mijn ouders waren op mijn broer en zus, die moeiteloos hun masters haalden, terwijl ik eigenlijk enkel stond ingeschreven als student. Mijn zus heeft mij overgehaald dit te delen met mijn ouders. Dat luchtte enorm op, niet meer de schijn op houden als spookstudent. Inmiddels weet ik dat ik flinke ADD heb en dat verklaart veel.’ Hij belandde bij recruitmentbureau Deal - masters, waar hij uiteindelijk zes jaar lang mede-eigenaar van was. Het rekruteren van salesmensen voor opschalende jonge bedrijven beviel prima. Lachend: ‘Ik kon uit mijn eigen Viator-jaar putten. Er zijn vier van mijn twaalf jaargenoten niet afgestudeerd en die heb ik toen aan een baan kunnen helpen.’RouwperiodeBegin 2019 kwam Jeroen zijn grote liefde Floor van Liemt tegen. Hij kende haar van jaren terug van de zeilschool, waar zij ooit ‘kamper’ was. ‘Als student was ik hoofdinstructeur en opleider bij Zeil centrum De Wijde Aa. Ik deed het onderhoud van de tien houten zestienkwadraten en ontdekte dat ik goed met mijn handen kon werken. Daar maakte ik Delftse vrienden die mij later hielpen bij de bouw van mijn fiets - wasserette.’Floor had longkanker en schreef daar een column over in NRC Handelsblad. Later volgde ook haar boek Witte Raaf. ‘Ik wist al via de zeilschool dat ze ziek was, maar dat weerhield mij er niet om met haar af te spreken. Tijdens de eerste date wist ik dat het een goede keuze was, want het was een geweldige avond met pure liefde als gevolg. Ik vind dat ziekte geen invloed moet hebben op ware liefde, want dat heeft het al op veel andere vlakken.’‘Drie jaar lang hebben we een intense relatie gehad. We hebben zoveel ondernomen dat het wel als dertig jaar samen voelt.’ Uit het diepe dalJeroen Buitenhuis begon na het overlijden van zijn vriendin een fietswasserette. ‘Zij heeft me op haar sterfbed het laatste zetje gegeven om mijn droom na te jagen.’‘Over een paar jaar hoop ik wasserettes in vijf andere steden te hebben’72 | NOS IUNGIT A MICITIAASC24 JeroenBuitenhuis 04.indd 72ASC24 JeroenBuitenhuis 04.indd 72 24-04-2024 09:3324-04-2024 09:33Floor overleed op oudjaarsdag 2021 op haar vierentwintigste. De laatste maanden van haar leven was Jeroen gestopt bij zijn bedrijf, omdat hij bij haar wilde zijn. ‘Het recruitmentwerk voelde opeens onzinnig en ik liet mij uitkopen. Floor heeft me op haar sterfbed het laatste zetje gegeven om mijn droom van de fietswasserette na te jagen. Zij zag nooit beren op de weg en pakte alles aan, zij is mijn inspirator geweest.’‘Ik had de neiging met drank mijn verdriet te onderdrukken, maar na haar uitvaart heb ik besloten daarmee te stoppen. Ik was mijn vriendin kwijt en had geen werk meer, en niemand anders ging zeggen dat ik niet zo door kon gaan.’ Buitenhuis wandelde op een dag met hond Gijsje, die hij al samen met Floor had, door de Tweede van der Helststraat. ‘Het was een gure februaridag en ineens scheen er een zonnestraal op nummer 75. Ik geloof dat dat Floor was, die mij dit pand aanwees. Met familie en vrienden van ons beiden, bouwden we deze woon- & werkplek. Het gaf troost om iedereen in deze rouwperiode zo dichtbij te hebben. Op Floors verjaardag, 29 maart 2022, is de fietswasserette opengegaan.’Rust in het breinHoewel er tegenslagen waren, met het natste jaar ooit waardoor er minder gefietst werd, en maanden van steigers tegen het huizenblok waardoor de wasserette niet zichtbaar was, kijkt Jeroen met trots naar zijn onderneming. ‘Ik ben Chasse Patate gestart met het geld dat ik aan Dealmasters heb overgehouden en met leningen van familie. Komend jaar ben ik winstgevend en kan ik beginnen met terugbetalen. Inmiddels heeft Jeroen ruim 1500 klanten, waarvan een derde vaste klant is geworden. Niet alleen racefietsen, maar ook gewone stadsfietsen, e-bikes, een rolstoel en een rollator worden door zijn wasstraat gehaald. ‘De ketting ontdoen van oud vet, zand en straatvuil is belangrijk’, benadrukt Jeroen, ‘zodat je daarna met je fiets over het asfalt kunt zweven.’ Chasse Patate is het wielerjargon voor een mislukte jump van een renner uit het peloton naar de kopgroep. Een kansloze onderneming dus, maar mijn wasserette is de Chasse Patate waar je wel in wil zitten!’Het vaste stramien van zijn werkdagen helpt hem om zijn ADD onder controle te houden. ‘De dagelijkse routine van het reinigen van fietsen, tien minuten ont - vetten, tien minuten schoonmaken, tien minuten waxen, brengt rust in mijn brein. Over een paar jaar hoop ik wasserettes in vijf andere steden te hebben. Nu werken er vier studenten op oproepbasis, maar volgend jaar hoop ik iemand voltijds erbij te hebben. Zo iemand als ik, een studie drop-out, die gelukkig wordt van met zijn handen werken. Als een klant tevreden de deur uitgaat, heb ik het gevoel dat ik iets nuttigs heb gedaan. Je ziet hier meteen resultaat.’En er is meer positief nieuws: sinds een half jaar heeft hij een nieuwe liefde. •Jeroen Buitenhuis en zijn hond GijsjeNOS IUNGIT A MICITIA | 73TEKST Natasja van Wijk (Panikh 90)ASC24 JeroenBuitenhuis 04.indd 73ASC24 JeroenBuitenhuis 04.indd 73 24-04-2024 09:3324-04-2024 09:33

Page 73

Uitgave 2024

Page 1

Page 2

Page 3